Cada vez que viña pasar uns días na Vila, non facía máis que comparar. Comparaba automaticamente, involuntariamente.
     -Aunque no lo quiera.
     (A min sempre me falaba Nestor en castelán)
     Aínda que non quixera, estaba comparando sempre, estaba sempre a comparar o presente co pasado.
     Como fora a Vila, e en que se convertera.
     Decatábase Nestor de que hai unha tendencia natural a dourar os tempos lonxanos da infancia; mais, así e todo, pensaba que non era só por iso polo que, en certos aspectos, os vía dourados en comparanza cos de agora, senón por diferencias reais e patentes.
     Por exemplo, aquela estrada na que desembocamos el e mais eu a pouco de saír do Linterna, e pola que non viñeramos antes, estaba chea de casas, algunhas de dous ou tres pisos, todas co baixo desproporcionadamente alto, como se estivesen destinados a garaxe de autobuses, todas dun indisculpable mal gusto realizado en cada unha delas coa fatalidade dunha lei física; aquela estrada, en resume, agora non era máis que un triste suburbio: pero fora, en cambio, un fermoso paseo discorrendo por entre prados, carballos e cerdeiras caroubas, no que un se sentía supetamente mergullado en plena campía. ¡Canto tiña el andado por ela, e cantas veces a recorrera en bicicleta, e canto tiña xogado nela tamén!
     Porque alí mesmo podíase armar todo un partido de fútbol.
     -¡Todo un partido de duración indefinida!
     Todo un partido, a calquera hora do día, na seguranza que o tráfico non había molestar aos xogadores. Ata primeiros dos sesenta, non houbera practicamente tráfico por alí.
     Todo o máis, unha de aquelas camionetas lentísimas cada dúas horas. Ou aínda menos frecuentes; ao mellor cada catro horas, rectificou Nestor de seguida.
     ¿Por onde podían andar hoxe os pequenos en bicicleta? Nas cidades era imposible; pero nas rúas e estradas da Vila, os coches non deixaban respiros máis apreciables nin menos perigosos.
     Era unha pregunta que Nestor se formulaba moitas veces: ¿A que xogan hoxe os pequenos, en que pasan o tempo os nenos de hoxe?
     Os xogos de antano podían parecer un pouco salvaxes: coller niños de paxaros (mais nunca ata o punto de ameazar a supervivencia de ningunha especie, ironizou Nestor); ou roubar froita ("ir ás preas", dicíase; "esta tarde imos á prea de D. Fulano de tal; mañá á de Mengano"; tódolos días estaban ben programados); canto máis fero o dono da horta (e habíaos con sona de verdadeiros criminais; de ter cans asasinos, ou de botar veleno nas fruteiras para que morresen os pequenos que entrasen a elas) -canto máis fero o dono, máis emocionante a prea.
     El á hora de comer, non quería a froita que lle poñían na casa.
     -No quería ni probarla.
     Pero, en cambio, ía roubala coa súa banda de amigos ás hortas do seu propio pai, contoume Nestor.
     Xogos un pouco salvaxes, mais saúdables e, sobre todo, válidos para facer unha infancia libre. ¡Que tempos aqueles! Un detalle que sempre lle intrigara era que cada xogo -o peón, as bolas, as chapas, os aros, o manro, a billarda- viña no seu tempo, como as colleitas; aparecía e espallábase por toda a infancia da Vila puntual e misteriosamente: ¿quen impoñía aquela lei tan sabia e tan gustosamente obedecida polos pequenos?
     Hoxe as hortas eran casas (eu diría estafermos); os prados, soutos e devesas, eran casas (idem); as estradas, ríos de coches; os nenos da Vila estaban sometidos, máis ou menos, ao mesmo programa cós das cidades: mañás e tardes nos colexios e, pola noite, deberes escolares e tragar televisión -e os das aldeas, aínda peor, agardando polas corredoiras, nas xeadas mañás de inverno, a que viñesen os coches para deixalos desterrados nos kolossales centros escolares.
     Na súa casa non había pequenos, pero isto é o que el vía, isto é a conclusión á que chegaba.
     ¿Por que, malia tanto deterioro, seguía vindo pola Vila con certa frecuencia? Realmente non o sabía. Porque nin tan sequera contaba co pretexto de saudar vellos amigos: a penas lle quedaba ningún alí. Así que, sempre que viña, levaba un chasco, unha decepción.
     Nunca había esquecer a decepción do día en que se lle ocorrera volver a unha famosa festa nunha aldea a poucos quilómetros -decepción seguramente compartida por case tódolos demais asistentes. Sempre fora a ela, desde pequeno ata case os corenta años: era unha romaría á que ía todo o mundo desde tempos inmemoriais a xantar empanadas na cima dun outeiro, e logo a pasar a tarde bailando -para non falar dos penitentes camiñando xa desde moi cedo cara a igrexa, se cadra cos pés descalzos.
     O ano anterior tivera a ocorrencia de volver. Facía máis de vinte anos, quizais trinta, que non aparecera por alí.
     Pois ben: atopou a festa dexenerada, convertida nunha poeirenta, monstrosa, insospeitada concentración de automóbiles. ¡Menudo fiasco! Os centos e centos de emigrantes en vacacións que viñeran de Buenos Aires, de Caracas, de Xenebra, de París, de Francfort, de Londres, de Barcelona, de Madrid, e que foran á romaría co degoiro, inconsciente ou non, de reencontrar nela as súas raíces máis fondas e enxebres, ¿que atoparan, en realidade? Pois o que cada un atopara fora aquela masa infinita de coches. Todos en busca da festa enxebre inmemorial; e todos prisioneiros de aquel inmenso e disparatado traffic-jam (tamén aquí teño que advertir, agora en honra de Nestor, que el non usou esta expresión). Así de grotesco.
     Pero ¿que era o que non dexenerara?, seguiu Nestor.
     Era difícil, era imposible re-encontrar nada.
     ¿Que quedaba da cultura rural? Que era riquísima e complexísima. Nestor evocou os aturuxos que botaban os mozos ao anoitecer en calquera corga, e que se oían desde a Vila; e evocou escenas dionisíacas, frotantes sobre a dura axitación das faenas agrícolas -as mallas do centeo nas airas das aldeas, as matanzas dos ranchos, prados estivais asociados a súa infancia e, neles, os diálogos e lerias, dunha ironía e dunha sutileza irrepetibles, entre os homes e mulleres, vellos e mozos, que gadabañan a herba.
     El, como espectador, comprendía perfectamente o triple senso, o triple ou o cuádruplo senso de todo canto dicían, pero sentíase incapaz de tomar parte nas conversas aquelas.
     -¡Absolutamente incapaz!
     Había, en certos intres, observou Nestor, como rachas unánimes de euforia, nas que quedaban fundidos tódolos que tomaban parte nos traballos como nunha alma colectiva.
     Eles, os paisanos, eran outro mundo. Eran outra maneira de comprender e de valorar o mundo; outra maneira, desde logo, de se expresar, e nin tan sequera un home da Vila, tan preto e tan dependente do campo, deixaba de ser entre eles un perfecto estranxeiro.
     Peor que un estranxeiro: un feroz inimigo.
     Porque, aínda que a economía da Vila estaba enteiramente subordinada á dos paisanos, o ideal do vilego, insistía Nestor, fora sempre despegarse o máis posible do labrego -do que, salvo excepcions, proviña. Alcalde tras alcalde gastaran as súas mellores enerxías en lles facer a vida imposible aos paisanos que pasaban cos seus carros de vacas polas rúas da Vila, sen dúbida porque o ruído que facían os carros (que para os paisanos non era ruído, era "canto", ¿non había unha canción que empezaba: Se queres que o carro cante...?) era demasiado rural (a diferencia, pensei, dos permitidos ruídos dos motogamberros); así que os pobres dos paisanos, antes de entrar na Vila, tiñan que suar aínda máis do que xa viñan suando, para untar con xabón o eixe dos carros e deste xeito facelos menos ruidosos... Mais, así e todo, os gardas municipais non deixaban de asalos a multas.
     Pero ¿por que non deixades en paz os carros, por que non vos esquecedes dos carros e vos preocupades de outros asuntos máis importantes?
     Miles de veces tíñalles feito Nestor aquelas recomendacións aos sucesivos alcaldes. Pero como se nada: para aqueles Concellos, o ruído dos carros de vacas era o problema principal, o único problema importante da Vila.
     Ou a teima contra as feiras. Para os paisanos, as feiras eran unha necesidade, ademais de económica, social. Porque nelas tiñan unha ocasión única de se veren e de parolar os das aldeas distantes, e de tomar xuntos unhas racións de pulpo e unhas cuncas de viño. Mais logo empezaron a acusalas de arcaicas e de anacrónicas, a poñerlles aos feirantes tributos e atrancos de todo xénero; cando resulta que, aínda hoxe, os europeos, moito menos paletos, seguían celebrando feiras, igual que seguían comendo pan centeo.
     ¡E cantas veces oíra el criticar aos nosos paisanos, poñer verdes aos nosos paisanos por seguir cultivando centeo!, contou Nestor.
     Nestor pensaba que mesmo os cregos estaban, en xeral, máis de costas aos paisanos, máis alonxados dos paisanos do que neles fora tradicional. Días pasados Nestor "tivera" que ir a unha misa na Vila. Había moito que non entrara nunha igrexa, quizais desde o día da súa voda.
     E saíra asombrado.
     -Asombrado, verdaderamente desconcertado.
     Notábase claramente (moi a pesar del mesmo, sen dúbida, observaba Nestor) que o crego era de procedencia rural; pero, no sermón co que interrompeu a misa, fixo todo o posible (e conseguíao en demasía) para exhibir un amaneirado acento non galego. Seguramente, el estaba guiado pola mellor intención do mundo, mais o resultado non podía ser menos feliz.
     Era un amaneiramento que non se podía pasar por alto, que lle chamaba a un a atención constantemente.
     E non só polo acento. Tamén as frases e vocábulos, que Nestor calificou de tan rebuscados como un exercicio de redacción dun de eses escolares afectados por un perpetuo afán de lucimento. Transformábao todo -sen dúbida coa mellor intención do mundo, insistiu Nestor- segundo as leis da pedantería. A unha historia insulsa chamáballe "una anécdota no menos graciosa". Para dicir que quería ser breve -propósito que distou moito de cumprir- anunciou que "sintetizaría al máximo". Os nosos traballos eran "los negocios en que andamos involucrados". Os sacramentos, "manjares muy sustanciosos para el alma". Ao tratar da creación, afirmou que Deus "ha trabajado mentalmente al crear el mundo" (usaba o pretérito perfecto viñese ou non a conto, como marca distintiva de ter superado toda influencia idiomática do galego). E a mensaxe que quixo comunicar aos fieles era a seguinte: Que debemos poñer en práctica a sagacidade e habilidade necesarias para gañar cartos; mais que tamén debiamos gastalos cunha sagacidade e habilidade semellantes; porque un rico que soubese administrar as súas riquezas e gastalas como é debido, salvábase; mentres que un pobre de solemnidade, un mendigo con namais un puñado de pesetas que as gastase na taberna e noutros vicios, ese, sen dúbida, non se salvaba.
     Unha mensaxe, comentou Nestor, que verdadeiramente non lle parecera nada reconfortante, nada consoladora para os pobres.
     Ademais, o crego usaba o micrófono, como todos eses cantantes actuais, observou Nestor. E, a cada intre, interrompía a lectura do misal para empezar como en frío, súpeta e inesperadamente, unha canción, ás veces un "espiritual negro" -¿non se chaman así?, preguntoume Nestor-; outras veces era un tipo de canción que a Nestor lle parecía impropia para xente adulta; polo menos para a xente adulta que predominaba naquela igrexa.
     Parecíanme como cancions de párvulos ou cancions de colexios de monxas, explicábame Nestor.
     Cancións que suxerían que as almas eran como brancas bolboretas, ou como doncelas románticas cheas de "anhelos", sempre suspirando, consumidas por unha paixón imposible.
     Se cadra as letras aquelas estaban sacadas da Biblia, el non podía negar esta posibilidade. Pero a el, francamente, parecéranlle fóra de lugar.
     Así que Nestor estaba case abraiado por tanta novidade. Era, parecíalle, a primeira misa en castelán que oía.
     Pero, sobre todo, preguntábase polos pensamentos dun vello e grave paisano situado á súa beira. Seguramente, era un dos asistentes máis sinceros a aquela misa. ¿Como acollería aquela especie de frivolización de algo que para el sempre estivera prestixiado polo misterio familiar do latín ou, en certas ocasions, polo canto gregoriano e polo dies irae aínda que fose rusticamente interpretado polos cregos de onte?
     De todas maneiras, non eran nin a Vila, nin, desde logo, os cregos, os culpables principais da situación. Os culpables de aquel panorama desolado: as aldeas, o campo, con só uns cantos vellos e uns cantos cativos de pais emigrados (cativos, polo tanto, para os que a relación fillo-pai fora substituída pola menos natural de neto-avós) agardando a ter idade para emigrar tamén. E a totalidade das granxas de aves, de ranchos, mesmo de gando, todo canto, no campo, podía dar algúns cartos, en mans de médicos, avogados etc.
     A polítca xeral do país (sen dúbida, Nestor referíase a España) tivera que ser como foi. Tivera que ser así aqueles últimos vinte anos, e non había volta que darlle, non había nada que lle facer.
     -Absolutamente nada -dictaminou Nestor.
     Eu, pola miña parte, pensaba no paradóxico de que tal fose a obra final dunha política que se autoxustificaba como defensora das esencias nacionais, e da concepción cristiá da familia. As aldeas e pequenas vilas desertas; as cidades convertidas en infames montóns de estafermos (unha praza, un xardín, unha alameda que quedasen aínda por casualidade eran, con toda certeza, de séculos pasados); millóns de desarraigados poboando os suburbios madrileños, barceloneses, bilbaínos. E millóns de traballadores sabendo malamente o idioma nativo supetamente transplantados desde o entorno rural aos núcleos máis evolucionados de Europa. Pregunteime se á literatura da decadencia española, á literatura da Xeneración do 98, non lle tería que suceder -cambiando de marco conceptual- a literatura da Dexeneración. Que era máis grave cá pura decadencia.
     Porque, cando se trata de decadencia, as metas poderán ser dificilísimas, quizais imposibles; pero, cando menos, están claras: haberá que fortalecer, que revigorizar, que anovar, o que está en decadencia. Pero, se o que estaba en decadencia quedou esmagado, aniquilado, e no seu lugar xurdiu un monstro informe e inmenso -millóns de estafermos e algunha que outra ínsua residual-, o problema coas metas é que tamén foron arrasadas.
     Confeso que me sorprendeu a frialdade coa que Nestor recoñecía estes tres feitos:
     Por unha parte, o proceso de dexeneración (probablemente, Nestor decatábase de que era dexeneración soamente para puntos de vista excepcionais e mal comprendidos e de que, para o home común, non houbera tal dexeneración, senón todo o contrario, progreso); pola outra, a inevitabilidade de tal proceso; e, finalmente, a total imposibilidade de recuperar o mundo perdido. Para el era incuestionable que estaba irremisiblemente perdido.
     Tampouco me esquecía de que, un pouco antes, no Ateneo, Nestor defendera, en contra dos demais, a superioridade do modo de vida da mocedade actual. ¿Como se podía compaxinar esta opinión coa súa nostalxia polos tempos pasados? Quizais de ningunha maneira. Despois de todo, non sería Nestor o primeiro en non estar libre de pensamentos contradictorios.
     Todo aquilo desaparecera para siempre, repetía Nestor.
     Por unhas razóns ou por outras, a historia encamiñárase por aqueles vieiros. E non había remedio. Había que resignarse, había que aceptalos. Era inútil buscar culpables, aínda que, sen dúbida, non faltarían. A el, personalmente, gustáballe moito máis a Vila da súa infancia. Gustábanlle máis as vellas aldeas, os vellos labregos, a vella fala galega.
     Pero todo aquilo era mellor esquecelo. Mellor tratar de esquecelo.
     Mellor, polo tanto, non tratar de recuperalo. Porque, ademais, un tipismo "recuperado" xa non era tipismo. Os costumes, o modo de vida, a cultura, podían ser típicos se as xentes os tiñan sen se decataren de que o eran. Se "sabían" que eran típicos, entón volvíanse falsos.
     Logo, Nestor referiuse -certo que sen ningunha solemnidade- a algo tan solemne como a súa actitude diante do porvir da civilización.
     Confesou, en efecto, que, desde logo, el non tiña a menor idea de como ía ser o futuro, pero non sólo iso, senón que, ademais, non lle intersaba absolutamente nada o futuro.
     -Me trae sin cuidado.
     Se tivese descendentes sería distinto. Mais non era tal o caso.
     Non quixera telos, declarou.
     Había xa moitos anos que chegara á conclusión de que el "non debía" ter descendencia. E sempre axustara a súa conducta a este imperativo autoimposto. Distara moito de ser un home de bos costumes, gastara moitas horas, moitas noites da súa vida con frívolas compañas (por certo que Nestor non empregara este circunloquio; para el estas compañas frívolas eran simplemente "las puercas"; a min chocoume, non só a súa insistencia no uso desta palabra, senón tamén o desprezo con que a pronunciaba). Pero, no medio de todo, estaba satisfeito, pois tiña a certeza de que non era responsable, nin de fillos lexítimos, nin tampouco de fillos " naturais".
     Pero ademais pensaba que eran moitos os homes, e moitas tamén as mulleres, que, neste terreo, deberan ter seguido a mesma conducta. Isto afirmouno con énfase.
     Por exemplo:
     Unha señora que vira en Madrid había poucos días. Levaba unha filla da man, unha pequena loira (Nestor incluíu este detalle na súa descrición) de tres ou catro anos, á cal lle caera unha boneca na acera. A pequena miraba para atrás con expresión de angustia e arrepío; berraba con toda a súa alma, estirando vanamente o seu brazo aínda diminuto en dirección á boneca, que lle ía quedando cada vez máis lonxe e inaccesible; pero a nai, que estaba perfectamente ao tanto da angustia da pequena, turraba dela brutalmente para adiante, castigándoa simplemente por non ter evitado a caída da boneca. Nestor estivo tentado de recollela el mesmo e entregarlla á cativa; mais, ao cabo, non se decidiu, por medo de que tal xesto fixese empeorar as relacións entre nai e filla. E alí quedou a boneca, tirada no chan, ante a indiferencia absoluta de tódolos transeúntes, mentres a pequena a perdía de vista con berros desesperados.
     Pois ben: a señora aquela non debera ter fillos. Estaba moralmente incapacitada para ser nai.
     -¡Rotundamente incapacitada! -sostiña Nestor, agora francamente alporizado.
     Penso que o nerviosismo, a excitación con que, ás veces, falaba Nestor, se derivaba, en parte, do seu desexo -quizais case ansiedade- de que quedase ben claro, perfectamente entendido, o que el quería dicir. Este mesmo desexo mantiña a súa conversa en certo nivel constante de amenidade e interese. Interrompía o camiño, dobrábase axilmente pola cintura, accionaba os brazos, metendo as mans nos petos do pantalón e sacándoas continuamente; repetía as frases, sen dúbida por temor de que dicilas unha soa vez fose insuficiente, con voz, como xa indiquei, de ton alto, mais non, insisto tamén, dun timbre penetrante, senón, ao contrario, cun grato fondo de forza e serenidade. E, despois de falar, quedaba como hermeticamente reconcentrado, como cavilando máis fondamente no que acababa de dicir.
     Naturalmente, eu non estaba sempre de acordo con el, mais era un home relativamente lúcido, un caso á parte, en certo modo, pensaba; porque non era doado atopar persoas que non tivesen a mente máis ou menos nubrada. Non era doado, anque pareza mentira. Quizais fose influencia do clima, como dixera Nestor a propósito dos suicidas. E conste que non falo de intelixencia, senón de mentes máis ou menos nubradas.
     Fixeramos un longo camiño. Primeiro pola estrada-suburbio que fora en tempos fermoso paseo e pola que, a pesar da hora, pasaban aínda coches a cada intre. Despois, subindo polas calexas da Vila cara ao seu núcleo primitivo -a Rúa Vella-, que era onde estaba a casa de Nestor. Todo aparecía deserto. Tamén ben alumado, teño que recoñecelo de novo, polas luces municipais. Diante das portas das casas quedaban aínda bolsas de varredura sen recoller. De cando en cando, un gato insociable cruzaba a rúa. Sentiamos ladridos de cans en tódalas direccións, mais todos lonxanos (por certo, que eran ladridos perfectamente normais, aínda que quizais o Barbas non estaría de acordo con esta observación) e, xa na Rúa Vella, oímos tres ou catro veces o bobo asubío do moucho. Unha brisa lixeira debía de vir da parte da estación, porque o claxon dunha locomotora Diesel nos chegou con toda a forza. O reloxio da igrexa deu unha badalada. Fixeime nun edificio de aspecto máis ben vulgar, con grandes letras que dicían: Casino. Era alí, logo, díxenme.
     Estaba ferreamente pechado. Digo ferreamente porque, tanto a persiana da porta da entrada como as das ventás, parecéronme metálicas. Comenteille a Nestor aquel hermetismo.
     Agora estaba así todo o día, díxome.
     -¿Todo?
     -Todo -confirmou Nestor.
     Tiven que recoñecer que, efectivamente, aínda eran posibles decadencias, ou mortes, máis acentuadas que as do Ateneo.
     -Hacen bien -agregou Nestor.
     Porque ¿para que o ían ter aberto se non entraba nel absolutamete ninguén?¿Para que molestarse en abrilo? O que Nestor non se explicaba era por qué non o pechaban dunha vez definitivamente.
     Pregunteille se era moi antigo.
     Sobre cento e pico de anos, díxome Nestor. Fundárase no tempo en que a Vila consistía case unicamente na rúa aquela. Alí vivían as familias señoriais, por así dicilo. Todas máis ou menos emparentadas. Así que, ao principio, o Casino debera ter sido máis ben unha especie de xuntanza familiar. O Ateneo fundárase moito máis tarde, polo vintetantos; fora como unha reac- ción dos comerciantes e demais clases ascendentes contra o exclusivismo suicida do Casino.
     En principio, unha tentativa un tanto contradictoria. En efecto, tódolos socios do Casino podían facerse socios do Ateneo -ao fin e ao cabo, prestixiábano (así era a mentalidade da época, observou Nestor) e, neste senso, eran ben acollidos. E, en realidade, isto é o que ocorrera. Mentres que a inversa non se daba: o Casino seguía vedado para a maioría dos socios do Ateneo. Pero das antigas familias xa non quedaba practicamente ninguén na Vila, e o Casino había moito que tendera unha man suplicante en busca indiscriminada de socios, mais agora ninguén picaba. Agora, abondaba -e sobraba- co Ateneo.
     Nestor parou no medio da rúa para exclamar desolado que alí xa non quedaba ninguén.
     -¡Nadie! -repetía.
     Mellor dito, rectificou de súpeto, quedaba un: Ventura.
     O único amigo íntimo da infancia (ademais de parente; eran "primos segundos") que tiña na Vila. E tamén o derradeiro representante da vella caste que seguía vivindo permanentemente na casa dos seus devanceiros.
     Pero practicamente era como se non existise, pois, con seguranza, xa case ninguén na Vila o coñecía.
     En efecto: despois dunha mocidade normal, de troula e diversión (como a de todos nos, dixo Nestor), Ventura tomara, a mediados dos anos corenta, o acordo de non volver saír da casa.
     Pregunteille a Nestor por qué.
     E Nestor contestou que non o sabía.
     Nunca Ventura lle explicara a razón, nin lla explicara a outro ninguén. Nestor estaba seguro de que non lla explicara a ninguén.
     O caso é que cumprira tal acordo ao pe da letra. Levaba case corenta anos sen poñer o pe na rúa. E non só na rúa. Tampouco se asomaba ao balcón, nin saía nunca a un pequeno xardín -moi elegante en tempos, agora xa, sen dúbida, totalmente descoidado, con magnolios e camelios, e cun estanque de pedra que a Nestor, de pequeno, sempre lle fascinara- que había na parte traseira da casa.
     Desde logo, non é que Ventura tivese ningunha vea de loucura, advertiume Nestor. Nin tiña, a parte da manía aquela, outro rasgo ningún de anormalidade.
     Todo o contrario. Estaba dotado de gran intelixencia, e dunha cultura moi vasta. Enormemente afeicionado á música clásica, fixérase cunha completísima discoteca.
     ¿Que facía na casa todo o santo día? Desde logo, escoitaba música. E lía. Sobre todo libros históricos, dos que tiña tamén unha boa colección. A penas recibía visitas, e só dalgunha vella persoa residual vencellada desde sempre á casa. Naturalmente, estaba solteiro.
     De maneira que el e o propio Nestor eran os únicos sobreviventes da antiga clientela do Casino. Pero, debido ás circunstancias reseñadas, nin como centro no que coincidisen ámbolos dous podía servir aquel, pese a que lles quedaba só a dous pasos das súas casas.
     De xeito que facía un montón de tempo que Nestor non vía ao seu primo.
     -¡Hace siglos que no veo a Ventura!
     Porque este era outro punto curioso, confesoume Nestor: el, Nestor, polo contrario, non soportaba as casas. Non podía parar nelas. Nin na súa propia, nin nas dos demais.
     Debía de ser unha especie de claustrofobia, estaba convencido de que era unha verdadeira claustrofobia.
     Pola súa casa, só aparecía para xantar -moi rápida e frugalmente; e non ceaba-, e para deitarse, sempre tarde; porque era pola noite, canto máis tarde mellor, cando se encontraba realmente en forma. Así que mataba o tempo por aí adiante, nun café -pero tampouco podía estar sentado máis de media hora-, andando polas rúas, e dando voltas e máis voltas polo salón do Ateneo. Isto, claro, cando estaba na Vila.
     Así que Ventura e mais el levaban vidas paralelas.
     -Perfectamente paralelas -bromeou Nestor.
     Porque paralelas, ¿non eran as liñas que non podían atoparse nunca? Pois Ventura e mais el tampouco podían atoparse nunca, por culpa dun e do outro. Era o único parente, o único amigo da infancia e de sempre, o único representante dos vellos tempos que lle quedaba na Vila. Para máis, vivían case frente por frente. E, malia todo, non se podían atopar nunca.
     E Nestor estaba fixo de que non se atoparían nunca máis.
     -¡Nunca más!
     Estaba fixo de que morrerían sen volver a verse.
     E, se cadra, matinou Nestor, resultaba que, no fondo, a teima de Ventura en non saír da súa casa e a súa propia teima en non parar nela eran como a cara e a cruz dunha mesma moeda.
     Seguimos avanzando por aquela rúa de vellas casas de pedra con grosos portalóns de madeira. Era o único conxunto da Vila que aínda conservaba beleza.
     Nestor aconselloume que viñese a facerlle unha visita de día.
     Aínda quedaban fachadas con escudos dignas de contemplarse, informoume. E dignas de conservarse, agregou Nestor; pero, desgraciadamente, non habían durar moito. Os señores de antes xa non existían; pero aínda quedaba na Vila como un resentimento soterrado e xeral contra toda aquela rúa, que aínda estaba, no inconsciente popular, asociada a eles
     En realiade, o pobo non sentía a menor simpatía por aquel barrio, afirmou Nestor con toda contundencia.
     Sen darse conta, quizais non se daban conta, pero detestábano, non o podían ver.
     Así que non sería nada estraño que aproveitasen a primeira ocasión para demolelo. Hai que substituílo por estafermos, pensei.
     Despois de todo, aquela xenreira era comprensible; era, ata certo punto, natural; non se lle podían pedir peras ao olmo, ¿non era evidente que non se lle podían pedir peras ao olmo?, concluiu Nestor, agora nun ton máis caviloso e sereno, e tamén como resignado.
     Nestor acompañoume ata un calexón polo que, segundo me explicou, podía chegar, atallando, á especie de pensión onde paraba eu -Motel Las Vegas, chamábase. El quedou na Rúa Vella. Xa lle chegara a hora en que estaba disposto a deitarse. Como un dato un tanto curioso, direi que, sen dúbida, unha de aquelas casas por diante das cales pasaramos tiña que ser a súa; pero el non ma presentou, por así dicilo, seguro que por descoido -como tampouco me presentou a cercana casa do seu parente, a casa de Ventura.