EN RESUMIDAS CONTAS, A DEFENESTRACIÓN DO SOMBREIRO DE Laureano non foi tan grave como a histórica Defenestración de Praga.
     Días despois, marcharan os xenerais -máis tarde do que pensaran- fóra de Londres, a casa duns amigos, e un domingo foron Anselmo e Artemio a xantar convidados por Xesús.
     -Me salen formidables ahora, macho, las tortillas de patatas.
     Anselmo rememoraba a promesa de Xesús de convidalos, a el e máis a Artemio, a unha tortilla de patacas cociñada polo propio Xesús, para que comprobasen o ben que agora sabía facer este prato, como xa tivera ocasión de coprobar Igartua a raíz dunha invitación semellante. Verdadeiramente, Xesús cumpría as súas promesas.
     A casa dos xenerais estaba en Knightsbridge.
     Recibiunos Xesús en mangas de camisa, cun pequeno mandil branco pendurado do pescozo. O primeiro que lles dixo foi que a comida xa estaba.
     -¿Que tal a tortilla? -preguntoulle Anselmo.
     -No, no puse tortilla.
     Non tiña aceite bastante. E as tortillas de patacas, se non eran fritidas con aceite, saían mal. Con manteiga non se podían facer, explicou Xesús.
     Artemio protestou.
     -Ben, ¿que nos fixeches logo de comida?
     Dixo que eles foran máis que nada por probar as sonadas tortillas de Xesús e que lles chocaba moito que lles houbera este cambiado de menú.
     -¿Vienes hoy con mucha cuerda? -dixo Xesús sorrindo burleiramente e aludindo á retórica locuacidade que Artemio manifestaba de cando en cando.
     -¿Que nos fixeches de comida? -teimou Artemio.
     -Ya lo vereis.
     A comida estaba ben, afirmou Xesús. O malo era que non sabía se resultaría un poco escasa. Era a base de verduras e carne.
     Pasaron os tres á cociña, que relucía de limpa. Xesús movíase por ela con lixeireza. Sacaba da neveira un prato, abría un aparador, destapaba unha pota -todo sen pausa, concentrado no traballo, como se andase escaso de tempo. Aos poucos minutos, suscitou Xesús a cuestión de onde ían xantar; se alí mesmo, na cociña, ou no comedor. Tanto Anselmo como Artemio dixeron que non había porqué facer uso do comedor. Pero Xesús era do parecer contrario.
     Mellor o comedor, dixo. Mellor xantar como señores. Como marqueses, engadiu e, divertido por esta idea, empezou a rir entrecortadamente.
     Denantes de que principiase a comida, quixeron os dous invitados coñecer a casa.
     O baixo, pola parte traseira, desembocaba non patio cheo de plantas e flores e con bancos e algunha mesa. No patio aquel fora onde se celebrara o party que os xenerais ofreceran a un importante e aristocrático personaxe indio, a un príncipe indio, segundo Xesús, dous días atrás. A xulgar polo que contaba, Xesús, como maître, pouco menos que se cubrira de gloria no party. A xenerala felicitárao. Era este o epílogo necesario de tódolos éxitos profesionais de Xesús na casa. A inapreciable noraboa da xenerala.
     -La generala me felicitó; me dijo: All right, Jesús -dicía Xesús, como abraiado pola súa propia maestría.
     Moito, valía, para el, unha felicitación da xenerala.
     Valía máis que a propia xenerala. Porque, de seguida, fixo Xesús a dura crítica que, máis tarde ou máis cedo, tiña que facer do matrimonio ao que servía. Da xenerala comezou por dicir -pouco máis ou menos como sempre- que era unha muller chea de snobismo e coa teima de se ir metendo nos altos círculos da sociedade, os cales non tiñan, segundo Xesús, interese ningún por compracela. Por outra banda, dediante da xenerala sentía Xesús medo -medo laboral. E era por medo polo que tanta importancia lle daba as felicitacións dela. Ao marido tíñao Xesús por algo así como un xoguete a mercede da xenerala. Falou del, polo tanto, con desprezo. Comportábase con Xesús dun xeito feminino. Estaba sempre a reñerlle; acusábao, por exemplo, de que houbese po no teito dun armario, despois de se subir -acto indigno dun señor, afirmaba Xesús- enriba dunha silla para pasar polo teito un dedo, e todo era por compracer á xenerala, segundo Xesús, a cal, no fondo, desdenábao tamén.
     Logo seguiu Xesús contando do party. O príncipe indio ni tan sequera media hora ficara nel, aínda sendo especialmente feito na súa honra, o que, teimaba Xesús, era unha proba evidente de que non o estimara nin pouco nin moito. De seguida despedírase de todos, para marchar no Rolls que agardaba por el. Mais había no party extraordinarias belezas; cunha delas, unha señora duns trinta e tantos anos, loira, de ollos azuis, guapísima, que viña co marido, noutras circunstancias tería Xesús grandes posibilidades, pois sorríalle, e cando Xesús estaba enchéndolle unha copa, preguntoulle nun castelán perfecto se era de Madrid.
     Naturalmento, Xesús díxolle que si.
     -Se le nota -observou a señora.
     E Xesús comentou coa súa risa difícil, refreada, que non sabía en que se lle notaría, pero que aquela señora debía de ter moi boa idea dos madrileños.
     E Anselmo pensou que debía de ter, ademais de mundo, agudeza fisiognómica e psicolóxica, por apoñer, certeiramente, a xuizo de Anselmo, a maneira de andar, de vestir, de falar, os xestos, mesmo as caracterisúcas máis físicas de Xesús, a un certo exemplar humano típico da capital española.
     Despois, os tres subiron ao piso superior. Visitaron tódolos cuartos. No dormitorio da xenerala estiveron contemplando un pequeno moble-biblioteca con algúns libros; varios de Proust, seis ou sete novelas francesas máis, e Les Fleurs du Mal.
     Todos libros franceses, subliñaba Xesús. Non tiñan nin un libro inglés.
     -¿No os fijais? Es por snobismo.
     Dixo logo Xesús que aquela casa valía pouco, mais que os xenerais a tiñan por máis que un pazo, por estar nun barrio elegante.
     Volveron baixar.
     De seguida, puxéronse a preparar a mesa. Mellor dito, era Xesús unicamente quen preparaba todo. Gustáballe traballar sen axudantes e, por outra parte, el era o único que sabía o que se podía usar, e onde se atopaban os diversos obxectos. Ademais, Xesús, membro dunha egrexia familia vida moi a menos -un avó del fora ministro- educárase aínda nun estilo "señorial", e conservaba un fondo respeto pola cortesía e as boas maneiras. Tiña invitados, e anque fosen amigos de toda confianza e compañeiros de ambientes nada finos, xulgábase no deber de atendelos, en canto invitados, con toda seriedade.
     O caso é que Artemio e mais Anselmo acordaron quedar á marxe e deixar que Xesús correse con tódolos labores. Os dous invitados puxeron a radio e sentáronse a fumar. Había, se cadra, noticias interesantes. Había guerra, se cadra.
     Anque da loita polo canal de Suez non saíse unha conflagración atómica universal, a paz seguiría igual de ameazada, por causa dos tráxicos e sangrentos sucesos de Hungría. Houbera alí unha revolta contra o goberno stalinista, que fora sustituido por outro goberno que presidía un tal lmre Nagy, e o goberno de lmre Nagy, querendo ceibarse da órbita soviética, rompera tódolos vencellos co Pacto de Varsovia e dixera que Hungría era nación neutral, e aínda ben non emprincipiaran os occidentais a entoar cantos de victoria, cando o exército soviético intervén, e cae o goberno de lmre Nagy, e o caos era enorme, e a violencia e a guerra seguían, e os occidentais protestaban iradamente, e vacilaban, e non sabían se tamén intervir ou non...
     Anselmo e Artemio colleron, primeiro de nada, unha emisora alemana.
     -¿Non sabes o que lle pasou ao Abominable? -preguntoulle o primeiro ao segundo.
     -Non.
     -Xa estarás enteirado de que tamén alugou unha radio para se facilitar a aprendizaxe do inglés.
     -Si.
     -Ben, pois o outro día entrei eu a velo e atopeino todo el pegado á radio; tiña unha orella pegada materialmente á radio; víase o moito que se esforzaba para se manter atento ao que dicían. Nin sequera ao saúdo me contestou, de tanto como atendía. Eu tiven que quedar de pé, no medio do cuarto, e agardar a que fixese caso de min. Ao cabo, tórnase cara a min e dime que estaba moi contento, porque xa ía etendendo o inglés e collía case todas as palabras...
     -¡Collería! -exclamou Artemio.
     -Non, pero o mellor do caso é que non era inglés: estaba escoitando, sen sabelo, unha emisora alemana.
     Comentaron tamén, divertidos, o cabreo constante do Abominable polo que consideraba a mala uva dos ingleses, que se poñía de manifesto, segundo el, idiomaticamente mesmo en casos como o seguinte: en vez de pedirlles, cando un non tiña mistos, lume, fire, para acender un pito, había que pedirlles unha luz, a light. ¿Non eran ganas de foder aos estranxeiros?
     Achábanse argallando na radio cando Xesús os chamou para comer. Como estaban famentos, foron correndo.
     Xa tiñan nos pratos a verdura e a carne. Xesús queixouse de novo da escasez de comida. Anselmo e Artemio aseguráronlle falsamente que lles abondaba ben. Ambos tiñan unhas importunas ganas de rir, pero reprimíanas, porque, como coñecían a Xesús, non confiaban en que encaixase ben as risas. Polo xeral, Xesús, burlón el mesmo, amigo das bromas, aturaba sen dificultade as burlas e bromas que a costa del se fixesen, pero tiña certas debilidades, certas fraquezas, que era conveniente tratar con coidado, porque, se se sentía ferido nelas, podía reaccionar don xeito antipático, mesmo violentamente. Unha destas fraquezas, a principal quizais, era o seu avó ex-ministro da monarquía. Ser neto de tal personaxe constituía para Xesús un timbre de gloria ao que de ningún modo quería renunciar e constituía tamén unha causa frecuente de se poñer a mal con amistades ás veces íntimas -Xesús doadamente intimaba. Non había moitos días, houbera pegarse cun amigo andaluz que ousara declarar que o padriño del, tamén ex-ministro da monarquía, fora máis importante que o avó de Xesús.
     -¿A tí qué te parece? ¿ Tú crees que se pueden ni siquiera comparar? -preguntaba Xesús indignado, case chorando de rabia, ao referir o caso aos demais.
     Era preciso contestarlle que non, que non se podían nin comparar, co que adquiría Xesús máis carraxe, máis indignación, e alcuñaba con crudeza maior ao insensato responsable de os teren comparado.
     Mais, inversamente, un medio seguro de gañar a simpatía, o cariño todo de Xesús, era o lle preguntar, ao serlle presentado a un con mención do primeiro apelido:
     -¿Ti es descendente de ... ? (nos puntos suspensivos, o nome do ex-ministro).
     Ao que con tal pregunta o saúdase, Xesús, polo de pronto, a primeira cualidade que lle atribuía -sen dúbida, con toda a razón- era unha cultura fóra do común.
     O mesmo Xesús decatábase do apaixonado ofuscamento, impropio dos seus trinta e tantos anos, que del se apoderaba ao tratar de algo co avó relacionado. E humildemente recoñecia que el non era nada, nin tiña valor ningún, e que polo avó era polo único que podía sentirse orgulloso.
     Total, que cando o atacaban "por ese lado", aínda que fose con razón, non podía conterse, confesaba Xesús.
     Pois ben, logo dun pretérito aventureiro e cheo de irregularidades, Xesús embarcárase, pola forza das circunstancias, nunha penosa vida de traballo metódico.      Comprendíase que gustase de descubrir nel mesmo capacidades, habilidades ata entón soterradas, polas que merecera unha paga, fose apto para un traballo útil calquera e, en resume, non se vira condenado a se ter para sempre por un parásito. Nos momentos aqueles, dediante de Anselmo e Artemio, quizais quería Xesús quedar ben como cociñeiro e como anfitrión, ao mellor sen se o ter claramente proposto. Polo cal, nin en broma sería prudente sacarlle reparos a nada, nin sequera á comida considerada cuantitativamente, xa que se corría o perigo de ferilo nunha das súas fraquezas. Artemio e mais Anselmo, donos os dous dun rico anecdotario do trato con Xesús, louvábano todo. Só mentalmente se queixaban de que verdadeiramente a comida fose tan escasa. E se, debido á seriedade ceremoniosa de Xesús, tiñan uns importunos desexos de rir, non ousaban satisfacelos, como se dixo, por causa de aquel enredoso e sutil conxunto de factores.
     Comeron con velocidade, máis ben en silencio. Xesús contou con tódolos pormenores como cociñara o segundo prato -unha especie de roast beef-, e Artemio e Anselmo escoitábano aparentando moita curiosidade. O que máis Xesús valoraba era unha ocorrencia persoal coa que "perfeccionara" a receita do libro de cociña da marquesa de Parabere, que era a biblia gastronómica de Xesús.
     Esta ocorrencia consistía en deixar o roast beef moito tempo refrescándose, así quedaba mellor; xa o comprobara el outras veces.
     Artemio estaba lixeiramente inquedo pola posibilidade de que, de súpeto, aparecese a xenerala, ou calquera outra persoa da familia -o fillo por exemplo- e os sorprendese aos tres alí, usufructuando tan campantes o comedor. As consecuencias, despois de todo, quen había de pagalas era Xesús. De tódolos xeitos, pensar no perigo aquel era fascinante.
     -Figúrate que nestes momentos chamen a porta, vaias abrir, e tropeces coa xenerala. ¿Que facías? -preguntoulle Artemio a Xesús.
     Paradoxicamente, Xesús era o máis indiferente a hipótese aquela.
     A xenerala estaba en Brighton. O único que podería vir sería, en todo caso, o fillo.
     -Pero no creo que venga -opinou Xesús.
     -Ao mellor colleu unha cogorza e dalle por vir -dixo Anselmo.
     Porque Harry, o fillo da xenerala, adoitaba collelas boas.
     Soóu, á final da comida, un ruído semellante ao do timbre. Xesús, por se acaso, foi abrir a porta, pero non chamaba ninguén.
     Despois de comer, Artemio e Anselmo axudaron a Xesús -que agora non se opuxo- a recoller a mesa e lavar pratos, vasos e cubertos.
     -Os tres estamos prácticos -dixo Anselmo.
     Pois, efectivamente, os tres lavaran pratos, tazas e vasos en cafeterías, restaurants e hoteis; é dicir, foran os tres, para ir tirando, profesionais do washing up. Anselmo érao aínda, nun hotel de primeira de Mayfair. Lavaba recipientes de líquidos -vasos e cuncas variados- e máis de sólidos doados de liquidar -pratos para a manteiga.
     Xesús dixo que o que sentía el era ter cambiado de traballo. Porque o washing up era o mellor de todos. E agregou, irónico:
     -Es un trabajo de príncipes indios, macho.
     -É completamente certo -dixo Artemio, que se fixera camareiro-. Dos tres que aquí estamos, o único que ten un bo traballo é Anselmo, dende logo.
     Anselmo non o negaba. O traballo del era evidentemente cómodo, en comparanza con outros moitos. Os primeiros días, así e todo, por falta de costume, parecéralle duro. Corrían, por outra parte, as máis abafantes xornadas do verán, e no cuarto aquel do fregadeiro, tan pequeno, namais cun ventanuco aberto a un patio no concernente á ventilación, e tendo que facer uso dunha auga que de tan quente fumegaba, asábase un, principalmente das tres ás catro da tarde. Ademais, viñan os axudantes de camareiros -que eran italianos, gregos e españois-, por exemplo, con trinta e tantas cuncas de té e de café e copas en número semellante, e aínda ben non se emprincipiara con elas cando, de súpeto, traían unha nova remesa, e logo outra, e logo outra máis, ata non quedar espacio baleiro once pousar nada; horas había, na xornada da mañá, cando chegaba ao cumio o movemento do comedor, nas que tanto se amontoaba o traballo, que imposible parecía dalo rematado.
     O máis noxento eran os pequenos pratos da manteiga, pois estaban cheos de restos que había que derretelos, e as tazas con manchas vermellas de pintura dos labios.
     Entre a xornada da mañá e a da tarde, contaba con dúas horas de descanso. Adoitaba pasalas deitado na herba perennemente nova de Hyde Park -do que estaba preto o hotel- , repouso cobizado despois da longa mañá atarefada. Tiña que oír decote o concerto, non moi atractivo, de algunha banda militar que acampaba nos arredores. Á final, os maxestuosos compases do God Save the Queen, que coroaban o concerto, obrigábanos -moralmente-, a el e aos demais circunstantes, a se poñeren de pé.
     Ninguén estaba libre dos malos tempos da aprendizaxe. Por aquela época, home tan duro e estoico como El Abominable, acabado tamén de ingresar no washing up dun hotel, andaba escangallado e confesaba que soñaba tódalas noites con pratos, con montons e máis montons de pratos, e non daba dormido a gusto, era como se proseguise no leito o traballo do día, e como tiña que marchar para este antes das sete da mañá, non podía coa alma.
     Mais non tardaba en mellorar a situación. Peor era a pintura de brocha gorda. Logo afacíase un ao traballo, adquiría rapidez e habelencia, discorría mañas útiles, perdía o medo a que os obxectos non quedasen limpos de todo.
     Anselmo tíñase xa por laboralmente feliz. Certo que as mañás eran traballosas, pero, en cambio, polas tardes, pasaba horas enteiras de lecer; soamente de cando en cando baixaban unha bandexa. Había, si, o party dos venres. Os venres celebraban no hotel un party numerosos xudeus relacionados non sabía Anselmo por qué tipo de vencellos, ademáis do racial. Cubríanse cos seus solideos -de papel- e entoaban cantos relixiosos hebraicos. Debido ao party este, o traballo no fregadeiro facíase máis intenso que nunca e duraba ata as doce da noite ou máis; gracias que non recaía todo sobre Anselmo, senón que a este botáballe unha man o vello Peter, un simpático neozelandés, veciño e bo coñecedor dos recantos de Soho. Ademais, o party non carecía de compensacións, porque sempre quedaban botellas aínda case cheas de whisky e de xinebra, pasteis, larpeiradas como caviar ou salmón. E por moito que o traballo fose, nunca faltaban ocos, máis ou menos provocados, para disfrutar de todo aquilo. Á final, Peter, case sempre, en arroutadas producidas polo whisky, a xinebra e o champagne, maldicía, cheo de cega ira, de toda a orde social, e adicábase a esnaquizar contra o chan copas, exemplares de aquela inmensa colección de copas finas. Non se notaba o destrago, porque había que contar cunha porcentaxe alta de copas rotas polos azares do uso, copas que regularmente se ían repoñendo.
     Mais Peter non era nada en comparanza con outros -cun camarero toledano, por exemplo, fanaticamente antisemita, non se sabia porqué, que cuspía nas cubas do cap preparadas para o party.



     -OYE, PÁJARO -así era como lle chamaba Xesús a Artemio, non sen fundamento, porque a súa cara tiña algo de paxaro-, te vendo dos corbatas.
     -¿Que me vendes dúas cravatas? ¿Que pasa, que compraches unha nova remesa de cravatas e non tes xa onde metelas? Pois non creas -dixo Artemio-, que unha cravata mal non me viría.
     E a Anselmo ofertoulle unha chaqueta.
     -Ao mellor cómprocha. Podemos ir vela.
     Seguidamente, Xesús informounos de que acordara comprar un abrigo de pel de camelo a un donostiarra rico -Anselmo pensou en Josemi- que llo deixaba en bo precio. O que máis fondamente marcado quedara en Xesús do seu pasado máis ou menos señorito, era unha preocupación invencible por vestir ben: traxes, zapatos, calcetins, cravatas, levábanlle, como xa se sabe, os aforros todos.
     Así que remataron de lavar e de colocalo todo debidamente, subiron os tres amigos ao cuarto de Xesús, a ver as prendas que este vendía. Artemio namais lle quería comprar unha cravata, pero Xesús teimaba en venderlle as dúas. Ao cabo, comproullas tras dunha rebaixa do prezo. Anselmo, polo contrario, non comprou a chaqueta porque, principalmente a xuizo de Artemio, non lle acaía ben.
     -Oíches -dixo logo Artemio-, o cuarto este éche igual có que tiña na miña casa a criada. ¿Ti daste de conta, Xesús, do baixo que caíches?
     E era, verdadeiramente, un cuarto de criada -pequeno, cun triste lavabo e a maleta embaixo da cama.
     Replicoulles Xesús que máis baixo caeran eles: el, polo menos, tiña unha habitación exclusiva para el.
     Tornaron ao living-room. Sentáronse comodamente, acenderon a radio e fumaron.
     -Bueno, Xesús, ¿non nos falas hoxe da rapaza? -dixo Artemio, cun sorriso mal disimulado.
     Dous días atrás, mandáralle unha carta, contou Xesús. Un ultimatum. Explicándolle claramente que, de non recibir unha carta dela por semana, rompería as relacions.
     -Yo soy así, macho. Enérgico.
     Eran xa innumerables os días que pasara sen recibir carta da noiva. A pesar de todo, a intranquilidade de Xesús, en vez de medrar, dismunuíra paradoxicamente.
     -Pero, ¿vas casar ou non? -preguntoulle Artemio.
     E Xesús aseguroulles que estaba disposto a casar. Repetiu os argumentos de sempre. Ao primeiro vivirían apretados, anque, se traballaban os dous, gañarían abondo para se defenderen. Mais cando transcorresen os catro anos fixados, segundo el dicía, pola lei, e lle concedesen permiso xeral de traballo, entón nin por un enxeñeiro español se cambiaría. Ben doado lle sería ter un emprego, por exemplo, nunha axencia de viaxes, porque o lóxico era pensar que para entón falase xa perfectamente o inglés, e as axencias precisaban de persoal que soubera inglés e español, como consecuencia da cada vez máis densa corrente turística dos británicos a España; sen esquecer, ademais, que el se desenvolvía ben tamén en francés -Xesús vivía na falsa crencia de que sabia francés-, polo que era case trilingüe.
     Artemio e Anselmo escoitárono aparentando unha vez máis absoluta seriedade, anque de algúns involuntarios e súpetos movementos dos labios de Artemio podíase deducir o esforzo que a este lle costaba aparentala.
     Se ela estaba disposta, el non dubidaría en casarse, afirmou Xesús, contando por unha vez coa vontade dela.
     Fixo unha pausa e, cambiando enteiramente de ton, pousado agora na cruel realidade, dixo humorístico:
     -Lo malo es que no me escribe, macho.
     -Ao mellor enteirouse de que a traicionaches -dixo Artemio.
     ¿Que a traicionara?, preguntou Xesús. ¿Cando?
     -Con Mercedes.
     Cun xesto de noxo, pediulle Xesús a Artemio que a "esa" nin sequera a nomease.
     -¿Que era o que tiña? -preguntou Artemio.
     -Tiña amok, ¿non era? -dixo Anselmo.
     Era o que máis o amolaba, declarou Xesús.
     A fulana -Mercedes-, seguiu dicindo, quería deixalo apampado, usando palabras moi cultas. Ademais, falaba de literatura, de filosofía, de política. A Xesús, ao primeiro, engaiolárao, fixéralle crer que ela era unha rapaza moi lida. Menos mal que pouco a pouco fora decatándose da verdade.
     E cando ela lle comunicou que o que lle pasaba era que tiña amok, respondeulle Xesús secamente que non dixese tonterías. ¿Non era unha tontería empregar esas palabras?, preguntolle Xesús a Anselmo. O único que ela pretendía era presumir de lecturas.
     -Pero, Xesús, tes que recoñocelo, ao principio quedaches impresionado. E aínda chegaches a te namorar... -dixo Artemio.
     -¿ Yo? -asombrouse Xesús, como se non lle collese na cabeza que Artemio pensara aquilo (e sen ter presente que Artemio o que quería era tomarlle o pelo un pouco).
     De tódolos xeitos, o que Artemio dicía era certo. Ao coñecela, quedara Xesús abraiado por Mercedes e o abraio, insensiblemente, fora tinxíndose de tons sentimentais -ata o punto de que, inconscientemente, pospuxera nun segundo plano a lembranza da súa lonxana moza.
     Rememoraba Anselmo a noite en que Xesús lle contara que coñecera a unha madrileña moi culta. Non é que fose moi guapa, dicía Xesús, pero pasábase ben con ela. Cando falaba ela, sentía Xesús un complexo de analfabeto.
     Xesús tomáballe o pelo e ela incomodábase. Nomeáballe Mercedes, por exemplo, a Bernard Shaw e Xesús comentaba que a Bernard Shaw llo presentaran a el en Madrid.
     -Era fiscal de la Audiencia de Valladolid, ¿no?
     E Mercedes reaccionaba toda indignada repetíndolle a Xesús que era un inculto.
     E seguidamente, como se acabase de descubrila, defendera Xesús a teoría de que máis valía unha rapaza que, se ben fisicamente non moi perfecta, tivese feitizo pola simpatía e pola intelixencia, que unha rapaza guapa, pero imbécil.
     Anselmo estivera días máis tarde con Mercedes, que falara, sen vir a conto, de metafísica. Era enfermeira, pero, segundo dixo, interesábanlle, por riba de todo, os problemas filosóficos. Tamén dixo que marchara de Madrid, non sabia ben porqué, e que algo chamaba por ela en Londres, non sabía ben o qué. Logo, aconteceu un feito sorprendente. Mercedes, Xesús e Anselmo, incorrendo estes dous nun verdadeiro dispendio, entraron nun pub de Chelsea para tomar unhas copas de coñac. E Mercedes, falangueira e leda ata o intre aquel, inmediatamente despois de rematar a segunda copa, púxose a chorar, perante o mudo asombro do correcto e flemático público circundante.
     Preguntábanlle que lle pasaba, porqué choraba, e ela namais contestaba que non era nada. Mesmo, para festexar algún chiste de Xesús, pretendeuse rir no medio do choro.
     Cando volvían de deixala na casa, Xesús e Anselmo comentaban a conducta de Mercedes e facían hipóteses diversas. Xesús sostiña que Mercedes era unha rapaza moi sensible.
     Por máis de dúas semanas, pasara Xesús tódolas súas horas de lecer con ela. Mais logo emprincipiaron a nacer desavinzas entre os dous. E emprincipiou Xesús a falar de Mercedes, non admirado como ao primeiro, senón preocupado polos problemas que lle surxían, polo porvir escuro que lle ventaba, polos asuntos cada vez máis difíciles que tiña que lle axudar a resolver. Traballaba ela de cociñeira cunha familia á que refugou servir por máis tempo, entre outros motivos debido a que, segundo ela, o cabeza de familia fixéralle propostas cínicas. En vista de todo isto, Xesús acordou levala transitoriamente á mesma casa na que vivía o seu compañeiro El Diablo (Aurelio Sánchez Atienza), onde pararía en canto que non atopase outro traballo. Como de aquela Mercedes e Xesús víanse xa menos, este tardara en saber que sufrira Mercedes unha hemorraxia seria.
     Non lle deron a Xesús a noticia esta de maneira precisa. O caso é que nel prenderon as máis tremendas sospeitas. Varios días andou cegado por un desexo de vinganza; quería matar ao Diablo, que, segundo el, era o culpable de todo. Segundo a teoría de Xesús, aquela hemorraxia era consecuencia de lle ter o Diablo aconsellado a outro español, camareiro de oficio, residente tamén na casa aquela, e chamado Fernando, que abusase de Mercedes. Tal era a disparatada hipótese de Xesús. E o propósito do Diablo, ao se comportar tan criminalmente, non era outro que se mofar de Xesús. Todo por resentimento, porque Aurelio non esquecía as victorias galantes de Xesús, especialmente a victoria cunha artista da que Aurelio estaba totalmente namorado, e tan extraordinaria, que en Madrid a coñecian polo nome de La Venus.
     Foi a sorte que, denantes de levar a cabo a vinganza, atopou Xesús de casualidade a Rosa, compañeira -máis ben forzosa- do Diablo. E resulta que Rosa estaba indignada contra Mercedes. Porque dicía que Mercedes era unha inmoral, que a tódolos homes lles aseguraba que eran os únicos que podían salvala e que, se non a salvaban, que tería que se quitar a vida, e os seducía... Así seducira ao pobre Fernando. Tocante á hemorraxia, non lles dera o médico diagnóstico claro ningún.
     Dende tales informes -despois amplificados- operouse un cambio radical en Xesús. Do aborrecemento de Aurelio, pasou ao aborrecemento de Mercedes. Pasou Mercedes a ser para el como unha víbora; non quería nunca máis tropezar con ela, cunha muller de carácter tan falso e brando.
     E o que máis lle doía era pensar que por culpa da idiota aquela houbera enfrontarse con Aurelio que, despois de todo, era un bo amigo.
     -Ti quedaches impresionado e chegaches a te namorar...
     Xesús revoltábase en contra de tales afirmacións, que tan verdadeiras eran. Anselmo estaba vendo a Xesús nos dous intres: Primeiro, aquela noite cando todo eran louvanzas para a madrileña que acababa de coñecer, tan culta e interesante. Segundo: Pensar que pola idiota aquela et cetera.
     -¿E Fernando? -preguntou Anselmo.
     Dixo Xesús que había moito que non o vira.
     Dáballe lástima, afirmou Xesús. Fernando era un pobre infeliz e non sabía como ceibarse de Mercedes.
     Efectivamente, Fernando era un formal pai de familia que viñera traballar a Londres por ver de xuntar algunhas libras. Así e todo, tamén Xesús alcuñárao cos nomes peores, nos días en que o tiña por cómplice do crime do Diablo.
     Así era Xesús de vertolán. Certo que nunca viraba gratuitamente, sen algún fundamento, por leve que fose. O incomprensible era que seguira entregándose tan por enteiro a calquera descoñecido que lle caera simpático, para logo, se cadra aos poucos dias, ao se sentir decepcionado, manifestar asombros tan dolorosos e inocentes. Certo que tampouco escaseaba Xesús de amigos fixos, seguros, nin de outro tipo de amistades, como a do Diablo, moi accidentadas, cheas de viravoltas, pero tamén perennes no fondo.
     E, volvendo a Mercedes, sacara Xesús a conclusión de que era unha inculta, de que non sabía nada de nada; estaba xa totalmente convencido de isto.
     O que lle pasaba era que en Madrid, no hospital en que estaba, oíra falar aos médicos do amok e de Bernard Shaw, e logo repetíao todo, presumindo de culta. Ela, en Madrid, andaba sempre cos médicos, afirmaba Xesús. Ela mesma dixéralle que moitas noites saía con eles, a cear por aí adiante.
     Agora ben, dunha rapaza que en Madrid saía a cear con uns e con outros non se podía agardar nada bo; non era como en Londres, onde había outros costumes.
     Mercedes marchara de Madrid fuxindo da vergoña de alí ter un fillo natural. O pai sería un calquera dos médicos cos que andaba. Só por este camiño podía ter algunha lóxica a hemorraxia -que non había que descartar que fora provocada. Tales eran as derradeiras hipóteses das que Xesús quería convencerse e convencer aos demais.
     En fin, ¿como ía el a traicionar á súa noiva por causa dunha fulana como Mercedes?, preguntoulles Xesús retoricamete aos seus convidados.



     LOGO CANSARON, Artemio, Xesús e Anselmo, de estar sentados. Despois duns minutos de silencio adormecido, Xesús confesou sen circunloquios, e como se esta confesión non tivese nada que ver co fracaso da súa comida, que tiña fame.
     -Eu tamén -dixo Anselmo.
     -E eu -dixo Artemio.
     -Podemos dar unha volta e tomar algo por aí -propuxo Anselmo.
     Os outros acolleron ben a idea esta. Ademais estaban emprincipiando a revoar ao derredor de Xesús as fantasmas dos xenerais. Ata o dia seguinte, luns, non pensaban volver, segundo dixeran. Mais, cavilaba Xesús agora, se unha circunstancia calquera os tivera obrigado a adiantar a volta, entón, por cada minuto que transcorrera, intensificábase o perigo de que, supetamente, aparecesen.
     Os tres amigos subiron por segunda vez ao cuarto de Xesús, que quería prepararse para saír.
     Mentres remataba o nó da súa cravata, anunciou Xesús que estaba resolto a mercar o abrigo de pel de camelo.
     Anselmo e Artemio estaban medio deitados na cama de Xesús, ou sexa: cos pés no chan e as calugas apoiadas contra a parede lindante coa cama. Artemio, rindo, dixo que Xesús, tan preocupado polo abrigo de pel de camelo, era como unha señora -como unha señora que vai facer un vestido novo e a tódalas amigas lles pregunta:
     -¿Que che parece? ¿Fareino coa falda plisada? ¿Fareino con petos ou non? ¿Gústache a color que che digo?
     -Calla, Pájaro -interrompeuno Xesús-. Yo soy un caballero y tengo que vestir como un caballero.
     E pronunciaba "caballero" con énfase irónico.