Desde unha perspectiva feminista, o obradoiro buscou afondar na literatura do cotián, nos relatos protagonizados por mulleres "do común". Irá na procura de historias do día a día, na realización de textos baseados en experiencias propias ou protagonizados por mulleres "reais" afastadas tanto das heroínas como das damas en apuros que coparon a literatura durante séculos. A creación foi usada como terapia, como arma de empoderamento e sororidade, que nos convenza de que cada vida é unha historia única que merece a pena vivir e contar devagar.

• Tivo 8 sesións de dúas horas cada unha.

Calendario

Mulleres na literatura do cotián foi un taller de escrita de oito sesións que se puxo en marcha no Pazo de Cultura de Pontevedra o 26 de setembro de 2020 e que, a causa da crise sanitaria orixinada pola COVID-19, celebrou de xeito on line as tres últimas sesións, incluída a da clausura o 14 de novembro de 2020.

Desde unha perspectiva feminista, o obradoiro buscou a realización de textos baseados en historias reais. Traballouse, nomeadamente, en base ás biografías das persoas participantes, aínda que tamén se realizaron textos a partir de fontes familiares ou de persoas alleas ao grupo. Intentouse que fosen sesións moi participativas, con exercicios e xogos para “perderlle o medo” á escrita.

Desenvolvemento do obradoiro:

Xornada 1: A primeira xornada foi de presentación. Serviu para coñecer a experiencia que cada participante tiña coa escrita e tamén as súas expectativas con respecto ao taller. Revelouse que a memoria histórica e as temáticas relacionadas coa igualdade, nomeadamente a violencia machista, eran as que máis interesaban ao grupo.

Xornada 2: Na segunda xornada traballouse, sobre todo, na diferenciación entre historia e relato e na toma de decisións que deben adoptarse antes de iniciar a escrita: estrutura narrativa, tipo de narración, persoa que narra… Incidiuse na importancia de decidir que partes da historia contas e tamén como as contas. Entre outros, as participantes realizaron o exercicio do “metro cadrado”: previamente fixeran na súa casa unha fotografía de aqueles obxectos que mellor as definían e elaboraron un pequeno relato sobre eles.

Xornada 3: A seguinte sesión foi empregada en afondar en cuestións relativas ao propio proceso da escrita. Por exemplo, a utilización de recursos sensoriais para a definición do espazo, a estrutura temporal ou o ritmo na escrita. Traballamos con ferramentas como unha fotografía que ilustraba unha historia real de exilio ou unha gravación real dunha muller que contaba unha violación. As persoas participantes realizaron textos propios e tamén traballamos en clase na realización dun texto conxunto sobre a fotografía.

Xornada 4: Seguindo a pauta da sesión anterior, nesta traballamos na necesidade de darlle cohesión e coherencia aos textos a través de distintos exercicios que esixían un esforzo especial de concreción e elección de vocabulario. Por exemplo, o xogo do abecedario, no que o alumnado elaborou textos nos que todas as palabras estaban ordenadas alfabeticamente. Ou o do trinomio imposíbel, no que tiñan que elaborar historias a partir de personaxes con características e accións disparatadas ás que lles tiñan que dar sentido.

Xornada 5: A quinta xornada foi dirixida pola escritora Inma López Silva e estivo centrada na creación de personaxes, tamén a través de distintos exercicios como a elaboración dun perfil de persoas descoñecidas que aparecían en fotografías de distintas revistas.

Xornada 6: Coa colaboración da actriz e profesora da ESAD, Sheyla Fariña, a sexta xornada centrouse nas claves para levar a escena, a través de guións teatrais, historias baseadas en feitos reais. Foi a primeira sesión on line e a pesar das limitacións que iso supón, realizouse tamén algún exercicio práctico guiado pola convidada.

Xornada 7: Na sétima xornada, tamén on line, traballamos na elaboración de diálogos e sobre todo, na súa utilidade como ferramenta para definir a personalidade dos protagonistas da narración. Tamén houbo algún espazo para xogos e exercicios como o dos sete ananiños de Blancanieves ou o tabú, destinado, este último, a evitar determinadas repeticións semánticas nos textos.

Xornada 8: A de clausura. Tamén on line, nela traballamos a importancia dos títulos e as persoas participantes fixeron sinopses das súas propias biografías destacando aqueles aspectos máis positivos. Ademais, tivemos a actuación especial dunha alumna que elaborara o seu propio guión teatral sobre feminismo e violencia contra as mulleres. Acompañada pola súa filla, interpretou un anaco desde o salón da súa casa. Un verdadeiro agasallo.

Escoitaba o barullo ó lonxe e xa comezaba a tremer. Segundo se ían achegando diferenciaba cadansúa gargallada. O señor Manolo do Outeiro, Pepe de Maruxa, Fernando do Lavadoiro, Cándido o Ramallás… O cheiro a tabaco e a viño volvería impregnar todos os recunchos da cociña. Volverían arrefriarme contra a pedra da lareira. As achiñas do chan esnaquizado encherían de novo as palmas das miñas mans cando, quebrada, as miñas pernas xa non se tiñan en pe. O sangue escorregaría de novo por antre as tablas. Pero a eles, iso, tanto lles tiña. Presumían de foder na Chiquitina, na moza máis guapa da comarca, e non quedaba taberna sen saber das súas vergoñas. Quería morrer e, ó tempo, vivir para salvar a aquel home que cada dia escoitaba, en silencio, como mataban en vida á súa filla.

María Argibay

Cando chegou ao supermercado -azucre, non podía esquecer o azucre- a memoria devolveulle o contraste do almacén da nai, aquel pequeno ultramarinos escuro, co chan de terra e o mostrador de madeira. "Galega, isto!, galega, o outro!" pedían as xentes, e a Mercedes atendía servicial, cos ollos baixos, pero sen o medo que agromaba na taberna do Castelo.

Cando a nai abrira o almacen aprenderon a nomear os alimentos, como tantas outras cousas, e descubriron outros. Descubriu tamén que co tempo a nai xa non amosaba nerviosismo ao entrar un home uniformado.  Cos anos, nas cartas da tía Josefina, comprendeu.

Susana Arizaga Castro

Hai na miña casa unha foto na que saímos a miña nai, a miña tía Lola e eu. É unha foto alegre. Elas están alegres. O neno da foto, que son eu, é un neno alegre.

As dúas visten modernas, co estilo atrevido dos anos setenta. Miña nai leva un traxe branco máis discreto. O da miña tía e aínda máis curto, aínda máis atrevido, un traxe psicodélico cheo de debuxos de círculos e puntos, que aínda na foto en branco e negro intuense cheos de cores. Ademáis leva unhas gafas maxi, medio polarizadas, redondas e xigantescas, de pasta, que ela lucía con elegancia de diva como se fose Audri Herpburn ou Sofía Loren. E un pano que lle daba un aire hippie.

Sempre me gustou esa foto porque aparecen elas dúas, tan novas e tan nais, tan felices e tan radiantes. Tan reais. Non se intúen, ocultas polo momento, polo instante, nin tristezas nin adversidades.

A miña tía Lola é moi faladora. Sabe historias de toda a familia. Da miña nai. De min mesmo. E dela, caro. Encántalle contalas. Unha desas historias, unha que me contou no camiño que une Barcelona con Galicia creou en min a certeza de que a miña tía, a tía Lola, merecía que alguén escribise a súa vida. Porque esa historia era unha foto do que nunca se mostra, do que queda fora do marco, desas tristezas e miserias que non se lembran porque, xustamente, non saen nas fotos de verdade.

Cruzabamos as chairas zaragozanas. Á nosa dereita, un muro reseco separábanos do deserto dos monegros. A miña tía falaba. Eu conducía e escoitaba. 

“Un día fun ao xulgado. Tiña que declarar polos trámites do divorcio, e logo tocáballe a el. Eu agardaba no corredor cando cheou o que aínda era o meu marido ca súa chulería de quen se sabe gañador de todas as mans. Foi miralo e faltoume o aire. Xusto entón chamoume o secretario e entrei na sala. Lembro que quedei un pouco, como dicilo? Ah, si, sorprendida, porque o xuíz era unha muller. Supoño que daquela iso non era tan normal e pareceume raro. Total, que a xuíz tamén fitou para min, como se tivese algo na cara. Ao rematar a declaración preguntoume se non quería cruzarme con el na porta. Díxenlle, case sen voz, que non. Entón ela colleume polo ombreiro e levoume a un despacho pequeno. Logo, xa na rúa, botoume outra ollada longa. Eu estaba mal, mais se eu sabía diso non o miraba, quería ignorar por completo o meu estado físico pois eu aferrábame a idea de que na miña vida todo estaba ben. Entón díxome «Meu deus, non pesas nin 45 quilos!» Preguntoume se non almorzara, que me invitaba ela nun bar que había alí ao lado a comer algo. Non puiden dicir que si. Só quería marchar e estar soa.”

Eduardo Campos Coello

Son a amante dos días de sol que espertan o sorriso sen saber ben o porqué, do Here comes the sun que me acompaña polas rúas imaxinando centos de variables que poden acontecer no meu camiño con esperanza. Son a que lle é infiel cos días de choiva nos que as pingas van caendo unha a unha e ás veces a moreas e de vez no meu corpo, asolagando o peito. Anhelo momentos vividos que quedan retratados na fotografía e láiome polos monstros que veñen logo de dicir “pataca”. Afeita a afogar de cando en vez para poder seguir. E sigo. Sigo camiñando con zapatillas cómodas que me transportan ás presas de aquí para alá. E cando estou aquí síntome no alá e cando chego ao alá cúlpome por non permanecer no aquí. Bailando ao son da miña música, tentando non escoitar o ritmo de fóra. Pero inevitablemente, en ocasións, penétrame, e tento agradar co brillar dos meus pendentes, co brillar dos meus ollos para non estorbar. Outros días, preséntome espida, sen calzado que limite o meu paso e sen adornos que disfracen o rostro, libre e en ocasións incómoda.

Paloma de Toro González

AUTORRETRATO

Son o que me tocou, o que elixín que saíu ben ou mal.

A definición dunha mesma está nas medidas, naquelas que te marcan e que tentas romper, pero sempre aí, inoculadas nos miolos.

Hai tempo que non me preocupa o que son ou como me ven, non teño tempo para parar en cousas que non podo cambiar nin me importan.

O meu retrato polo tanto é fabulado, unha distorsión do que quero ser e a que adiviño que son.

Coma Bastet síntome dona e protectora da miña vida, autónoma e muller pacífica apegada aos meus afectos, coma Sehkmet son loitadora, invencible e violenta.

Non teño interese en saber quen son, fago todo sabendo das súas consecuencias e, así, aprendo.

Códigos:

O caderno representa o que emana de min sen control, a cinta é o imposto, o bolígrafo a ferramenta. O libro de familia o que escollín e o pasaporte a porta ao que necesito. A tarxeta é un lema vital.

Andrea Fernández Maneiro

UN METRO CADRADO

Penseiche que sería un batiburrillo de cousas e non é tal. Ou alomenos non tanto como pensei. Porque penso moito. Non paro de darlle á testa. E non atopei ningunha cousa que reflexara iso de min.

Traballo cun portátil, asino cun certificado dixital. Sí, son unha privilixiada que ten a posibilidade de traballar a distancia. Magnífico dereito cando teletraballar non é obrigatorio.

Tacón ou bota de montaña? Pois depende!

Parte deses obxectos, a equipa deportiva, gárdoa nun recuncho dun cuarto.

Outra parte, téñoa ben a vista. Como por exemplo, a pandeireta. Enriba da mesa do salón, para poder tocala en calquera momento. Lin unha vez que eso chamábase marketing de traballo, unha técnica para incrementar a práctica e mellorar a destreza. E boa faltiña me fai. “a na co me pan, de ma rín son”

A libreta sempre vai comigo. Unha nunca sabe en qué momento vai ter un chisco de tempo para poder xestionar as emocións coa axuda dun boli calquera. Como agora, que aquí estou, agardando a que comece a terceira reunión de hoxe en Zoom, e escribindo sobre as cousas miñas que collen nun metro cadrado.

Diana Fernández Soutullo

O MEU METRO CADRADO

Que grande se me fixo o metro cadrado.

Libros. Imprescindibles. Temos ‘Madre solo hay una y aquí están todas’, un agasallo do día da nai que me facía moita ilusión e nunca cheguei a ler enteiro. Prometo facelo. Agardo. Temos ‘Retales da vida’, unha compilación de poemas escritos por miña nai (un a carón do outro, total casualidade) e editados pola miña irmá. Tirada ultralimitada. E temos ‘A viaxe culinaria de Kukinhas’, outro pendente de explorar.

Temos o tarxetón do Rebel, un bonito suvenir que trouxen dun garito de París, de cando eramos novos e non doía gastar catro euros nun café.

Temos a credencial do peregrino (da peregrina, neste caso), de cando fixen o Camiño en 2010 e non fun buscar a Compostela porque chovía moito aquel día e a maxia de chegar ao Obradoiro se converteu nunha incomodidade absoluta despois de catro horas camiñando baixo a chuvia e coas tripas dando un concerto.

A foto do meu fillo maior co gato da veciña da avoa, que vive a corenta quilómetros. Un gato por poderes que resultou ser gata. Era Coco. Agora para min é Chanel.

A lata dos gatos. A falta dos auténticos, será por gatos nesta casa.

Temos os zocos. Estilo e comodidade todo nun.

E a saia que só podo poñer segundo como vaia a dieta.

A dieta e o pilates. A testemuña é este aro que tanto prometía e que segue novo meses despois.

O disco de Audioslave. Non só porque me guste a música, senón porque veu doutra viaxe, neste caso de Rotterdam.

O boneco da miña filla. Pode ser... Son Goku?

A cunca do almorzo. Good things take time. Que son unha lenta? Pois vale. Almorzar de vagariño é un deses praceres que non se pagan con cartos (pero si con minutos de sono).

E un agasallo.

Chus Gómez Dorrego

ABC

Marisol. A barriguda Camila desbordaba enerxía flatulenta. Gorxeaba habaneiras ilícitas. Lambía mañás nos ocos papudos que restrexaban saídas tolas. Uníanse valentes, xogaban, zafaban.

Mercedes. A bombilla candea de Emilio foi gardada.Houbo iluminada man nun óptico pulido que resultou ser todo un visor xeado, zapateado…

Eva. As barcas cuxos designios escuros foron gardados humildemente, ignorados logo, mais non onte por quen rexe sen tremer unhas vidas xamais zarandeadas.

Andrea. Antonte baixaron canda Darío. Entón falaron, gastando horas, instantes lenes, momentos non olvidados. Para quen ri, supón todo: unir voces, xuntalas, zarrapicalas.

Chus. A Berta custáballe demasiado escribir felizmente. Gustáballe habitar illas lonxanas, mais nada oníricas. Pensaba que resistiría sempre tendo unha vida xeitosamente zarandeada.

María. A bisavoa colleume dentro. Ela facía gustosa hortas infinitas: Leitugas, mazás…Nunca obrigaba pero quería rapaces sempre:

-Tráeme unha verza, Xaquín Zacarías!

Diana. A Branca comprou catro ducias. E fixo grandes haches iluminadas, levoulle moitas noites obter porqués queimados. Repetiu sempre todo. Ulía vidas xuresanas zarpar.

Cristina. Atopei bonecos colgados, descoloridos. Estaban fóra. Gardeinos hoxe. Igual logo, mañá, noutrora, ou pasado, quedan roídos, senlleiros, tirados. Uns vellos xoguetes zapateados.

Elba. As boas cousas disque están fóra. Gozo, hai infinito, lendo miradas namoradas ou palabras que resoan, silandeiras, teimosas. U-la vosa xenreira zoante?

Paloma. A branca camiñaba despacio e fregaba gotas húmidas incorporando luz, mesmo no oco profundo que reside suspirando, tocado unha vez, xestando zarzamoras.

Edu. Andaba bebendo canto desexaba. E foi gañando horas inútiles, loitas marcadas nos ocasos que roian seu tempo. Unha vida xeada. Zigzagueante.

Información sobre protección de datos
A/O responsábel do tratamento é a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega. A finalidade do tratamento é a prestación do servizo que se detalla na solicitude ou actividade organizada. A base legal do tratamento é o cumprimento dunha obriga contractual na prestación dun servizo. Os seus datos conservaranse unicamente durante os prazos de prescrición legalmente aplicábeis. Pódense comunicar os seus datos a terceiras/os organizadoras/es ou colaboradoras/es da actividade. No caso de solicitar certificado de asistencia, os seus datos comunicaranse ao/á impartidor/a da actividade. Pode acceder, rectificar, suprimir os seus datos e nos casos determinados opoñerse ao tratamento, limitar o seu uso ou portar a outra/o responsábel. Tamén pode solicitar a tutela da Axencia Española de Protección de Datos ou presentar unha reclamación ante a mesma.