Grande honor é para o que subscribe poder intervir no acto de entrega do Premio que a Asociación de Escritores en Lingua Galega outorga ó Museo do Pobo Galego, honra pola que sempre quedarei agradecido ás dúas entidades.

Con todo, debo facer unha intervención moi curta e axustada ó tempo e ó tema que a min me corresponde abordar: resumirei a visión que ten un profesional museólogo (en funcións de arqueólogo e historiador, e igualmente viceversa, como historiador en funcións de museólogo) do papel que na museoloxía e na museografía galega supuxo no seu día a creación e o desenvolvemento do Museo do Pobo Galego, papel que, sen dúbida, aínda desempeña hoxe de xeito senlleiro, como emblema referente e aglutinador de moitos esforzos a prol do noso Patrimonio Cultural.

O Museo do Pobo Galego (MPG) foi e é un fito na museoloxía conceptual, como idea museolóxica global, e así mesmo na museografia material e formal, como execución dun proxecto intelectual, e isto non só na Galicia dos anos setenta do século XX e aínda hoxe, senón tamén fóra do país, algo que puidemos comprobar en varias ocasións cando falamos con museólogos e museógrafos non galegos, dun xeito moi semellante ó que sucede cando comentamos a existencia, xa desde comezos dos 80, dun organismo, non oficial, coma o Consello Galego de Museos (CGM), nucleado no seu funcionamento -e mesmamente non é nada casual- arredor do propio MPG, que coordina esforzos dos máis importantes centros e profesionais museísticos (nun amplo sentido) de Galicia. Non hai como botar a cabeza fóra, para comprender mellor que é o que temos ou que é do que carecemos, e o mundo dos museos, con estes paradigmas que son o MPG e o CGM, exemplifícao perfectamente. O noso Museo sobrepasou, longamente e diríamos que desde os seus inicios, o concepto “decimonónico” de museo, e poñemos as aspas porque non todo o do século XIX foi malo e porque hai museos e centros en pleno século XXI sobre os que moito se podería comentar ó respecto.

O MPG quería responder, e abofé que respondeu como Carlos García Martínez sinalou neste mesmo acto, ó reto de ser un museo con identidade e, sobranceiramente, da identidade galega, realmente o museo dun pobo concreto e determinado posto no mundo a na historia.

O MPG quixo responder e respondeu ó reto de acondicionar un edificio histórico-artístico que estaba en moi malas condicións de conservación, con partes mesmamente arruinadas ou moi derramadas. Isto fíxose con moitas dificultades, en moitas fases e, tamén hai que dicilo, con moitas axudas, propias e foráneas. Aínda por riba, estaba presente o enorme desafío de adecuar un edificio complexo para instalación museística, coa vantaxe de ter un claustro “ordenador” das salas e da circulación, pero co grande inconveniente de non ter todos os espazos convenientemente habilitados e coa imposición, senlleira imposición, que a todos os efectos marcaba e marca a triple escaleira monumental de Domingo de Andrade.

O MPG quería responder e respondeu ó reto de presentar con novas formas e novos criterios as “vellas” coleccións etnográficas e, por extensión e posteriormente, as de carácter histórico e, en fin, o mundo da antropoloxía de Galicia. Non se trataba de expoñer sen máis e unicamente, de xeito máis ou menos ordeado, as pezas e os obxectos recollidos, deposiutados ou doados, moitos deles procedentes das vellas coleccións do Seminario de Estudos Galegos, senón de explicar con eles os sistemas e os modos de produción, en suma, a vida completa de ducias de xerazóns galegas, indo desde a materia e o recurso natural (propio ou importado) deica o obxecto e o instrumental utilizado. E aínda este último, tanto no que se refire ó seu uso puramente formal, práctico e “económico” coma no relativo ós procesos simbólicos e ideolóxicos, e mesmo ás crenzas, tan importantes todos eles na construción da identidade dun pobo.

O MPG quixo responder e respondeu ó reto de ser un centro “en marcha”, nunca estático senón dinámico, e que conste que isto non se consegue só, como unha parte da sociedade pensa aínda, cambiando as pezas de sitio ou expoñendo novos fondos, senón potenciando aquilo que nos gusta chamar “o corazón do museo”, os servizos internos sen os cales nada do que o público ve sería posible como agora insistiremos, e así mesmo promovendo innúmeras exposicións e mostras temporais de moi diverso carácter, tamaño e temas, sexan de produción propia ou aportadas por outras entidades coas que, tamén é atinado resaltalo, sempre se procurou unha boa, e en ocasións certamente estable, colaboración.

Pero diciamos que para facer todo isto, para responder a todos estes retos, houbo a enorme fortuna de contar con equipos humanos dispostos a facelo, con persoas que nestes máis de 25 anos de vida do Museo, dedicaron os seus esforzos, tantas veces impagables e impagados, para que fora realidade o soño dos Lorenzo, Risco, Cuevillas, Fraguas, Taboada e tantos outros. Ese “corazón do museo” é tan grande que nel collen, e así debe ser porque todos son igualmente necesarios, desde as técnicas (pois foron e son mulleres na súa maior parte) ata os vixilantes e convén lembrar aquí que os estudos de público dos museos sinalan que estes últimos veñen sendo a cara, a faciana e a expresión coa que se quedan os visitantes/usuarios/clientes destes centros.

O resultado é, en fin, que o Museo do Pobo Galego, sendo anovador e mesmo “rompedor” na museoloxía e na museografía dos anos 70 e 80 do pasado século en Galicia, é hoxe recoñecido como centro “sintetizador” (o termo utilizado pola lei non semella afortunado pero pode ser expresivo) do mundo da antropoloxía de Galicia, como unha referencia necesaria e indubidable no ámbito dos museos e coleccións (e non só etnográficas...) deste país e mesmo doutros ámbitos, e ó cabo como facho para a continuidade do Patrimonio Cultural e da Memoria Histórica de Galicia.

Os seus problemas, tantas veces causados polo seu propio crecemento, e as súas limitacións e posibilidades de mellora son, ó tempo, o verdadeiro pulo para estar sempre aberto a innovacións museolóxicas e, de por parte, actualizado na súa presentación museográfica tanto no que se refire ós fondos como na súa documentación e a súa presentación e comunicación.

A proba de que todo isto é certo, dánola agora, tamén, a Asociación de Escritores en Lingua Galega con esta homenaxe que todos, cada un de nós, cada galego na parte que nos toca, fondamente agradecemos.