Ti naciches moito despois, pero terás oído falar do ciclón do ano vinteseis, o máis fero que recorda a Habana, segundo contan os vellos máis vellos. Eu vivino hora por hora e case me fai recachar a mazaroca, como lles aconteceu ós meus compañeiros de tripulación.
     Aquelo foi unha desfeita. Voaban tellados, letreiros, árbores polo pé, chemineas, vigas, campanarios. E a zarracina de auga inundou vivendas a eito, encheu rúas e parques, e na riada ían e viñan mobles, roupas e cadáveres dos afogados. Afundiuse o iate presidencial e dous barcos de guerra; o central azucreiro Toledo derrubouse con toda a maquinaria; esbargallouse a estación do ferrocarril, e caiu coma un palloco a figura lanzal de Giraldilla, que coroaba a fortaleza real dende había máis de trescentos anos.
     Todo empezou cun balbordo teimoso e estarrecedor que encheu a cidade. O frade astrónomo do colexio de Belén avisou da catástrofe que se aveciñaba. O que vivían en lugares baixos ou en casas algo febles pecharon as portas e foron pasar o ciclón con parentes ou amigos que moraban entre paredes seguras. As ferreterías enchéronse de xentes que a toda présa mercaban cravos para reforzar portas e xanelas, ó tempo que arramplaban co que ía quedando nas tendas de víveres.
     Coma tantos, vivín eses días con moito grimo. Cando todo pasou fun sabendo... Oito paisanos morreron esmagados polo teito dun galpón portuario no que se cobexaran; un mariñeiro de Caamouco salvouse collido dunha táboa que o sostivo varias horas; outro, de Laxe, agatuñou polo pau maior dun viveiro para pasar a outro barco e perdeu a vida no intento. E logo o caso daquel barco fóra de uso, sen áncora e coa proa embicada nunha beira, convertido en cárcere a onde ían dar os estranxeiros condenados a deportación. Había nel un fato de putas francesas, que berraban na cuberta cando o calimbornio deu en moverse descontrolado, batendo aquí e alá e afundindo pesqueiros e homes. Tal foi a sorte negra do Cerdido e doutros. Voucho contando polo atallo, pois moitas máis foron as desgracias.
     Podo contalo porque o destino quixo que vivise e que me atope agora aquí, vello e xubilado, de palique contigo nesta praza de tantos recordos, de tantas conversas mariñeiras, de tantas historias de loitas e de naufraios, de esperanzas e derrotas. E inda non che contei de min. Aínda non che dixen como salvei da traxedia naquel malfadado outubro do vinteseis.
     Eu era pescador no Coruña. Chegaramos de Campeche na véspera, cunha boa marea de cherna. Eramos doce, co patrón. Todos estabamos a bordo, co barco amarrado na badía. A proximidade do furacán era noticia que rolaba de boca a orella e sentíase na calma chicha que viña do sur, do Caribe, e cubríanos a manta dun nubeiro mesto, sen cabo, e oiamos coma un balbor tremante. Pero rosmábase que o ciclón tardaría en chegar; que inda estaba lonxe. E por eso falei cos compañeiros e díxenlles que os deixaba por dúas ou tres horas para ir ó teatro Alhambra, onde viñan poñendo La isla de las cotorras. Nada apuxeron. E funme. E vin a obra. Ai, pero cando voltei xa non puden nin achegarme á Avenida do Porto. Entrara o ciclón e aquelo era un mundo de auga e vento. A xente berraba, e grupos de voluntarios, atados uns ós outros con cordas, axudaban o que podían. Agarreime coas dúas mans a unhas reixas do Club Marino e estiven varias horas enchoupado e aterecido, procurando que non me levase o vento. Recordo unha árbore arrincada polo pé, que case me esmaga, e un balcón que me caiu á beira, e o enorme letreiro de chapa que viña voando e que logrei esquivar. Cando aquelo foi pasando deixeime caír nunha poza de auga suxa. Estaba desfeito.
     Souben logo o peor: o Coruña afundírase e afogaran os meus once compañeiros. Chorei moito. Chorei sobre todo por Pepiño, o rapaz de trece anos que saíra ó mar por primeira vez, despois que eu falara coa nai para que o deixase vir. Teño coma un anoto que me atafega; doime esta sobrevida, este sentirme orfo de compañeiros. Eran todos de Redes, e cando a noticia chegou alá tocaron a morto as campás durante cinco días.