Podería parecer curto de entendemento, pero non era así; tiña a súa cultura, aínda que fora ó seu xeito; ó principio adicábase a aprender escoitando, pero ó que aprendía poñíalle os seus matices persoais e aplicábao como lle petaba.
Migueliño, que tiña por alcume "O Mincha", era miúdo de formas e pequeneiro de talla; era ousado e destemido. Dentro das súas moitas peculiaridades estaba aquela de que facelo calar era difícil cando lle daba por comezar unha parola ou por participar nunha conversa; tiña por costume encirrar e botar leña no forno, e non se cortaba, aínda que do tema non tivese nin idea; a súa pericia facíao teimudo e liorteiro. Era, polo tanto, responsable de moitas discusións e rifas, sempre en oposición con calquera opinión, por intelixente e lóxica que esta fose, non máis que por darse o gusto de se opor. Por prudencia innata e instintiva, unha vez que espallara a semente do mal entre os interlocutores, íase afastando discretamente, ata se facer invisible, confundíndose coas sombras ou refuxiándose nalgún curruncho. Mentres, os demais quedaban ensarillados e en arbitrarios balbordos onde cada quen tiña a súa razón, sempre a verdadeira, por suposto. Tiña certa arte para deixarse engulir pola ausencia cando as circunstancias non lle eran de todo favorables. Sempre dicía que era neutral, pero aínda non sendo feminista nin machista, el sostiña que a muller e o home nunca poderían ser iguais, porque a mesma anatomía os facía diferentes, tendo en conta que o home estaba constituído pola cabeza, o tronco, o tronquiño e as extremidades, mentres que a muller tiña de todo menos o tronquiño e, para compensar, a natureza dotáraa dunha funda, precisamente para o tronquiño do home, que tan  envexada, necesaria e vizosa era. Tiña moito lido, e moitas cousas sabía. Cometía erros, é certo, pero non tan importantes coma o de aquel que cría que o caviar se facía cos "güevos" dos centurións, ou o do que sostiña que "pasar á outra vida" significaba  cambiar de casa, por poñer algúns exemplos. Do que si estaba seguro era de que el non escribira o "Don Quijote de  La Mancha". Ás veces desconcertábase con facilidade, como naquela ocasión en que non máis chegar á escola, o señor mestre preguntoulle que qué era "un golfo"; collido así, de socato, Migueliño replicou, decote, "xúrolle que eu non o son, señor". Noutra ocasión preguntáronlle que de onde procedía el; a resposta foi que "era froito do amor" pero que debía ser dun amor moi feble e malintencionado porque o sacara así como era, un tanto eivado e coxilitranco; ademais non reparara moito nel porque non lembraba que tivese intencións de emendar a desfeita e deixalo máis ou menos axeitado.
     Alporizárase cando un día o compararon con Sancho Panza, porque el non tiña bandullo, nin burra, nin xemelgo e, ademais, non era dono de illa algunha, a non ser á que levaba o gando a pastar, unha vez pasado o regato, que era pertenza dos seus pais. Estaba convencido de que algo de meigo si que debía ter, porque era quen a facer choutar por riba da auga do río os pelouros e alelís, a rentes da superficie; por outra banda, tamén sabía imitar o cantar dos parrulos, o dos merlos, e o de moitos paxaros máis; tamén era capaz de se agatuñar entre as xestas ata confundirse con elas, ou cos toxos e as silveiras, o mesmiño que facían os bechos e as lurpias para axexar ás víctimas inocentes.
     Un día acordou ser aventureiro. Xa que Don Quixote era tan admirado por se atrever a pasear a súa triste figura por "La Mancha", buscando inimigos ós que someter e xigantes ós que asoballar, considerou que el tamén podería facer o mesmo. E tentouno, pero decatouse de contado de que non podía, porque onde el vivía ¡non había mancha algunha!. Pesaroso, pasou a levar unha vida tristeira, porque soñar parecíalle máis difícil que aprender as leccións da escola. Matinou que coa historia podería aprender moito máis, e así foi como soubo de Cristóbal Colón, de Magallanes, dos irmáns Pinzón e  doutros moitos descubridores e conquistadores; e quixo ser coma eles; iso xa lle parecía máis doado, porque no peirao xa tiñan unha gamela e o mar océano estaba preto da casa; bastaba con baixar a corredoira que levaba á praia. Estaba convencido de que algún día falarían del nos libros que os compañeiros estaban a estudar, porque non todo estaba descuberto nin conquistado. Cando contaba aventuras, facíao coma se fosen reais, e acostumaba mirar cara ó mestre, agardando del un sorriso de esperanza e aprobación; cando o mestre lle dicía -¡Pois claro que si, Migueliño!, ¿e logo non ha de ser coma ti dis?- o rapaz cargaba o peito de aire e resollaba de satisfacción, convencido de que era a envexa dos colegas.
     Os miolos seguían a ferver cando se fixo mozo. Daquela, enguedellouse dunha rapazola, namoramento imposible porque ela xa tiña quen lle debullase o millo. Pero non se desanimou porque cría firmemente nas súas habelencias. Contáballe que fora pirata no Mar das Azores e noutros moitos mares do alén, e que fora cabaleiro montado e dono de gran fortuna e facenda incalculables, que loitara con dragóns e bichas como ela non podía imaxinarse, pero que, aínda así e todo, alí ficaba el, coma se nada; -¿A que o teu mozo nunca foi nin fixo nada que se lle pareza?-, dicíalle.
     Vendo que ela case que non se daba por sorprendida, contoulle de cando el fora bandoleiro nas inmensas chairas americanas e roubaba nos bancos e nas tobeiras de perdición dos xudeus e dos chineses, para repartir todo cos pobres  indios, que nunca fixeran mal a ninguén; so as lendas raposeiras falaban mal deles, que el sabíao de boa tinta, porque era amigo dos xefes máis famosos, como Winnetou e Touro Sentado, dos que moito falaran historiadores tan famosos e veraces como Marcial Lafuente Estefanía e Karl May. Ademais, fixérase amigo íntimo de Yuma, ¿ou que pensaba?. Era curioso, porque alá xa case non quedaban xentes de raza branca, porque todos foran morrendo a tiros ou aforcados nos esqueletos das árbores daquel deserto, ou picados polas serpes velenosas. -Asegúroche que  aquilo tampouco podería telo experimentado nin o Quixote, de vello que era e por moito que tivera vivido, nin por listo que fora Miguel de Cervantes que, mira ti por onde, chamábase coma min-, aseguraba.
     Cando cría que a moza abraiaba, chiscáballe un ollo, cuspía na man, cortaba coa outra e dicíalle que - ¡Éche isto tan certo coma que me chamaban o Quixote do Oeste!- botáballe un bico, viraba as costas e íase para soñar e proxectar o capítulo do próximo encontro, satisfeito de sorprendela.
-¿E ti que queres ser, logo, Mincha?-, preguntoulle ela, un día, cando estaba a piques de casar, o que provocou en Migueliño unha gran decepción, -¿non pensas asentar a túa vida, ou que?. -Si que penso, ¡ouh!, ¿e ti qué te imaxinabas?;  pois mira, ¡vou ser político!, e vouche dicir por que: porque os políticos tamén son coma quixotes, pero quixotes de hoxe en día, porque artellan as trolas coma se fosen verdades, medran sen medida e gañan cartos a eito, viaxan pagados por nós, comen coma lambóns larpeiros a conta dos demais, non precisan casar para teren compaña porque as mulleres arrímanse a eles coma si foran heroes, non se aburren nunca porque pasan moito tempo facendo caralladas, ninguén lles berra se non traballan porque so están, uns poucos, destinados a pensar e, a maioría deles, consagrados a non escoitar, porque so algúns teñen que falar o que eles de propio non falarían e, o resto,  reservados a facer o teatriño de que están pelexando, e....¿que máis che podo dicir que non se saiba?.....Eu vou, ¡para que te amoles!, camiño de me converter en director xeral, ¿que pensabas, logo, compañeira?. ¿Non é verdade que che custa crelo?-.
    Ela asombrábase do que lle expoñía, pero o certo é que ¡Migueliño chegou ser o que el dicía!. Ata hai ben pouco era Director Xeral dunha entidade autonómica de rexa xenealoxía tradicionalista.

Xosé Manuel Cairo Antelo