LIMIAR

¡Cántos bardos douran os transcursos do tempo!
 John Keats

 Fálase en ocasións da morte da poesía. Da súa condición elitista e minoritaria. Do seu anacronismo e da súa inutilidade. Da súa expulsión do Cartafol das Cousas Relevantes. Como se fose un residuo do pasado, que sobrevive por un certo encanto ou inercia, pero que ninguén, con rigor, consideraría á altura dos retos actuais.

       O feito, quizais, non é novo, só que agora se ve potenciado por unha sociedade seducida pola xeración innúmera de Inventos, Achádegos, Trebellos... non albiscándose espacio para esta especie de Cincenta, Filla Pródiga ou Parente Pobre que, cando moito, ao máis que chega é a disfrutar dunha certa empatía ou aura sentimental, cando non da condición de Guinda ou Verniz ornamentais das actividades artísticas que posúen un certo halo dentro dos ritos da vida social. Aínda que para ese cometido outras artes, nomeadamente as plásticas, disfruten de maior consideración como tótems “culturais” de poder económico, como seductores omphalos dun xineceo de clase.

 Diagnose dun momento histórico con poderosos elementos de regresión e desencanto que demandarían unha reflexión en profundidade sobre as verdadeiras necesidades. Nun contexto confuso, de esvaimento de valores e horizontes. Con voces que alertan sobre a condición de “home sen atributos” e a radical urxencia de viaxe interior: Unha viaxe que tería nas experiencias artísticas e humanísticas un ámbito clave de realización, entre as que a poesía, pola súa natureza, ocuparía un espacio de fundamento e axialidade. 

 Con este horizonte xurdiron estas reflexións. No fondo, unha nova -prescindíbel, redundante quizais- Defensa da Poesía.

 Para realizala, optouse por acudir ás testemuñas dos que mellor a coñecen: os propios poetas. ¿Tiña razón Joubert cando afirmaba que hai que temer equivocarse en poesía cando non se pensa como os poetas, e, en relixión, como os santos? Quizais é arriscado tomar na súa núa literalidade ao lúcido Joubert, mais do trato coa poesía deriva a impresión de que os que a mellor a coñecen son os poetas, quizais porque están máis preto do misterio de onde emana esta peculiar aventura do espírito humano. 

       A abundancia de referencias, de declaracións ou de poéticas -en prosa ou verso- dos poetas sobre a poesía, sumada ás súas Defensas, constitúe unha pequena babel. Mais cómpre non obsesionarse. Cada lector, na súa viaxe polo vasto continente da poesía, achará as súas propias descobertas, revelándoselle que, malia á súa extraordinaria diversidade, amosa unha coherencia sorprendente. Por iso, talvez a única aspiración desta reflexión sobre ese sol que se elevou nun alba homérica, sexa a de que logo o lector acoda directamente ás fontes que aquí se nomean, na conciencia de que non o defraudarán. O campo é inmenso.

       Esa condición de esfinxe que cando a interrogamos nos interroga desde tantos múltiples rostros, alén de constituír boa parte do seu misterio, é tamén a evidencia da súa condición inesgotábel, da grandeza que posúe baixo unha tantas veces fráxil apariencia.

 Baudelaire dicía “sé sempre poeta, ata en prosa”, como testemuña da radicalidade da experiencia poética. Esa entrega decisiva quizais proceda da seducción dunha luz que se iluminou cando o ser humano lanzou o seu primeiro balbuceo consciente, e a palabra comezou a revelarse eixo, fonte, abraio dun despertar ao espírito e á conciencia.

 Para o verdadeiro poeta, a poesía é un destino. E os creadores de poesía tal vez de nada gostarían tanto como de ensanchar esa chama, na liña de Shelley de que todos os espíritos se abrisen para recibir a sabedoría que chega mesturada co seu goce.

 Mais o problema é cómo falar de algo que non facilita unha intelección nítida, pois posúe altas doses de ambigüidade ou misterio. Que, como dicía Eliot do mar, ten moitos deuses e moitas voces: tantos como poetas e poemas.

 Misterio, iluminación, palabra comunicante, viaxe interior, apertura ao cosmos, sabedoría, goce... Poesía. Esfinxe que interroga. Espello que é páxina, lectura secreta do rostro.

 ¿Unha das óptimas encarnacións que emana a prodigalidade do universo, do real e da vida? ¿Espacio do inefábel e teatro do imposíbel? ¿Que é, en definitiva, esa presencia que ao amosarse se ausenta, dándonos a un tempo a face e o envés das cousas, a súa vixilia e o seu soño, o seu veo e o seu rostro?

 En 1929, Edwin Hubble constatou que as galaxias distantes se alonxaban de nós. ¿Alónxase, ou retorna, a galaxia da poesía á cotianidade dos nosos azares, soños e necesidades? ¿Poderemos falar, na actualidade, da melancolía mortecina dun inmenso “clube de poetas mortos”?

 Schiller dixo que na avanzada soaba a arpa de Homero. Esa arpa quizais non deixou de ecoar nunca, malia ás veces soar tan lonxe que a súa música parecía non estar presente. Mais esas notas resoaron sempre. Ese son misterioso, esas cinzas dun vasto lume quizais extinto, soñan o seu retorno entre as voces do extravío, as cinzas da aparencia e as néboas da historia.