¿De
quen era fillo? Non se sabía nin quen era o pai, nin siquer a
nai, inda que se sospeitaba que era unha muller que se tiña
deitado con varios homes na bisbarra de Vimianzo. Tampouco era
coñecido o lugar do seu nacemento.
O único que a xente sabía era que
o meniño que non tiña moito máis cunha semán cando apareceu
envolto con roupas de abrigo, a pesar de que xa viñera a
primavera, ao pé dun rústico muro de pedra que separaba o
camiño das silveiras. ¿Onde? Había quen dicía que nas terras
de Vimianzo. Pero outros afirmaban que fora preto da parroquia de
San Tirso de Oseiro, onde nacera Manuel Murguía, na belida terra
cuxa paisaxe vén a ser unha suave transición hacia a terra
bergantiñán, cantada por Pondal. Incluso había quen aseguraba
que o picariño fora deixado ó abrigo da "Pena
Forcada", situada nada menos que nos míticos Montes de
Traba.
O único certo era que ó
"fillo do vento" recollérano uns labregos do val de
Vimianzo e que coidaron del ata que foi levado ao hospicio da
cidade de Santiago de Compostela, onde foi bautizado poñéndolle
o nome de Manuel. Criouse no hospicio e, naturalmente, o seu
apelido era Expósito.
--------------- |
Ben
sei que me chaman o "fillo do vento". ¿Por que? Porque
non saben quenes foron os meus pais. A miña nai concebiume ao
ser fodida polo vento este tolo preto de Fisterra. Tamén din que
nacín nun palleiro e fun atopado á beira dunha silveira, ao pé
dun valado. ¿E que? Non me importa nada o que diga de min a
xente. Eu son o Manoliño. Fun criado nun hospicio e, cando tiña
catro anos, adoptoume o que considero meu pai, don Fernando
Filgueira Fernández, que rexenta a parroquia que está á beira
de Vimianzo, vila que me é moi querida.
Don Fernando sempre me tratou moi
ben. E tamén a súa ama de chaves, a señora Remigia. Comía o
mesmo que eles. O porco era a base da nosa alimentación. Pero na
casa do cura tamén se comía bastante a miúdo carne de vitela,
que en Vimianzo sempre foi de calidade superior. Na bisbarra hai
vacas tolas de dúas patas. Pero as de catro están todas cordas.
Frei Filgueira dábame libertade e
algúns cartos cada semán ata que cheguei á idade de facer o
ingreso no Instituto de ensino Medio, en Compostela, onde
igoalmente fixen os estudios do Bacherelato, aloxado nunha
pensión da cidade do Apóstolo. Don Fernando Filgueira corría
con tódolos gastos e nunca me faltou nada. Si, foi para min como
un pai, como o mellor dos pais.
--------------- |
O
Manoliño era un rapaz intelixente e cheo de curiosidade. Inda
non tiña dez anos e xa coñecía o pobo e a bisbarra de Vimianzo
mellor que moitos veciños adultos nados naquelas terras.
Recorrera unha e outra vez o belido e rico val que se extende
entre os montes Sangro e Faro. Éralle familiar a imaxe da
mámoa, a cuxa beira pasara horas e máis horas imaxinando
fantásticas aventuras nas que el era o protagonista. Estivera
máis dunha vez no castelo de Vimianzo. O seu pai adoptivo -a
verdade é que don Fernando, pola súa condición de crego, non o
era legalmente, pero sí na práctica- procuraba sempre que tiña
ocasión estimular a afección do Manoliño polo devir da
historia. Así o neno soubo que no castelo, moi ben conservado
por certo, estivera preso por orde de Pedro Madruga o bispo de
Tui don Diego de Muros.
Fora tamén o Manoliño á ermida
do alto de Ferreira, desde onde se divisaba a suxestiva paisaxe,
na que predominaba unha intensa e bucólica cor verde. Bañárase
nas augas do río Xallas, en coiros, nos meses de xullo e agosto.
Máis dunha vez fora a Baio. E tamén ás terras de Soñeira.
Vivíu unha vida verdadeiramente
feliz gracias á xenerosa protección do bondadoso don Fernando.
Só nunha ocasión sentírase
arrepentido o picariño das súas correrías. Fora cando decidira
dirixirse cara o litoral para coñecer o mar. Ao estar diante
daquela inmensidade de auga azul que batía desfacéndose en
branca espuma contra a parede de pedra do acantilado cortado a
pico da Costa da Morte, o abraio e medo posuíron o seu
espíritu. O Manoliño non poido estar máis que uns poucos
minutos ollando o mar. Axiña lle deu as costas e botouse a
correr hacia a rectoral da parroquia do seu pai adoptivo.
--------------- |
O
verán seguinte a ter aprobado en xuño o exame de ingreso no
Instituto de Santiago, o meu pai, que se sentiu moi ledo, fíxome
un regalo que moito estimei: deume unha importante cantidade de
diñeiro e díxome:
-Vai este verán a dar unhas voltas
pola Costa da Morte, que é moi interesante e belida.
Tiña daquela once anos e unha
liberdade que para sí quixeran moitos mozos de máis idade ca
que min.
--------------- |
O
primeiro que fixo o Manoliño aquel verán foi ir ao pintoresco
pobo de Fisterra, siuado preto do cabo do mesmo nome. Sentiuse
engaiolado pola suxestiva estructura. O mar xa non lle deu medo.
Sentíase abraiado e atraído ao mesmo tempo polo seu misterio.
Trátase dunha vila chea de engado. O rapaz sabía que Fisterra
fora un dos fitos imprescindibles das peregrinacións xacobeas da
Idade Media. Admirou a igrexa, situada nun típico barrio
-románica do século XII-, na que se conserva a imaxe dun Cristo
de devoción moi popular, o "Santo da barba dourada" da
cantiga. Sabía tamén o picariño que unha lenda dicía que a
cidade de Duyo estaba mergullada fronte ó emplazamento de
Fisterra.
Tampouco ignoraba -don Fernando
Filgueira faláralle de isto- que Fisterra xogara un papel
estelar dentro da mitoloxía europea do Medievo. Era o fin do
mundo coñecido. Alén de Fisterra espallábanse as augas e o
misterioso abismo das néboas ultraterrenais.
Segundo a lenda, fronte ao Promontorium
Nerum, o emplazamento de Fisterra, estaba, baixo as augas, a
cidade coñecida polo nome de Duyo.
O neno, xa sen medo ao mar,
bañouse nas augas da praia chamada de "Area do mar de
Fora", unha espléndida praia situada ao noroeste do cabo de
Fisterra.
--------------- |
A
finais do mes de setembro o meu pai, don Fernando, foi comigo a
Santiago. Tiña once anos e ó seguinte mes cumpriría os doce.
Ía a escomenzar os estudios do Bacharelato. Quedaban xa lonxe os
meus tempos de hospiciano. Agora hospedaríame nunha fonda, cuxa
dona, que era de Vimianzo, coñecía ó meu pai. Recomendoulle
que cuidara de min. Ela, que se chamaba Fermina, díxolle que non
se preocupara. Era unha señora duns cincoenta anos, e moi
faladora. Tiña un bo corazón e non daba mal de comer, inda que
comíase mellor na casa de don Fernando Filgueira. Os meus
compañeiros de hospedaxe, sete, eran todos maiores ca min. Seis
ían tamén ao Instituto. Un cursaba segundo ano e os outros xa
estaban rematando o Bacherelato. O outro compañeiro chamábase
Miguel e e tiña xa vinte anos. Estaba matriculado na Facultade
de Ciencias da Información, no primeiro curso. A min resultoume
antipático polo ar de superioridade que se daba. Escribía de
cando en vez algún artigo no xornal "O Correo Galego".
A min non me gustaba ningúns dos que lera. Tiña un estilo
rebuscado, que ás veces facía que non se entendera ben o que
escribía.
As conversacións que tíñamos ao
xantar ou ó cear xiraban xeralmente sobre temas sexuais, cando
non estaba presente a señora Fermina. Os meus compañeiros
falaban como se foran donxuanes experimentados. A min
semellábame que farfallaban e que nada do que dicían era certo.
Pero non deixaban de me excitar aquelas charlas de sobremesa.
Eu era virxe. Pero xa fixera máis
dunha palla. E cada vez facía máis.
--------------- |
Don Fernando Filgueira xa estaba enterado de que dicían que era o pai do Manoliño e que se deitara nun palleiro coa muller que o parira e que ninguén coñecía. Na misa dun domingo dixo no sermón que era verdade, que el era o pai do "fillo do vento". Houbo unha pequena pausa. Os fregueses mirábanse uns aos outros en silencio. O crego volveu a falar. Engadiu que era o pai do Manoliño e tamén de tódolos nenos, en sentido cristián. Pero os fregueses non lle deron creto. Seguíu o equívoco. ¿Era ou non pai do "fillo do vento"? A maioría da xente dicía pola bisbarra de Vimianzo que don Fernando era o pai do neno, non no sentido figurado relixioso, senón o real.
--------------- |
Fun
aprobando tódolos cursos sen suspender ningunha asignatura e con
varias calificacións de notable e de sobresaliente. Agora estaba
xa no derradeiro do Bacherelato. Que empezaría no mes de
outubro. Facía polos veráns excursións pola Costa da Morte.
Tiven a primeira noiva, unha rapaza da miña idade filla do
mestre de Vimianzo. Era nena xa con feituras de muller.
Chamábase Margarida. Os dous creíamos que estábamos tolamente
namorados. Era o sangue novo que nos fervía nas veas. Sentíamos
desexos sexuais supoño que moi similares.
Eu facía todo o posible por
conseguir que aceptara foder comigo. Pero ela resistíase. Era
virxe. Tamén eu. ¿Masturbaríase coma min? Unha tardiña, nas
aforas de Vimianzo, fixemos o amor, acochados nunhas xestas. Ela
botouse a chorar ó ver o sangue que lle corría polas coxas.
Procurei tranquilizala, pero non o conseguín máis que a medias.
Mentras as nenas son inda nenas, ¡que nenas son as nenas!
Daquela xa tiña leído eu libros
de abondo. O meu pai proporcionábamos. A maioría eran de
autores do Século de Ouro español. Gustábanme moito San Juan
de la Cruz e Lope de Vega. Quevedo, menos. E algunhas cousas,
poemas de Santa Teresa e de Frai Luis de León. O Don Quijote
resultábame un pouco difícil. Pero íalle metendo o dente pouco
a pouco. A medida que avanzaba na lectura, gustábame máis.
Tamén don Fernando me consellou a lectura das obras de Rosalía
de Castro, que me engaiolaron. De Curros deixoume ler algunhas
cousas. O primeiro libro que puxo o meu pai nas miñas mans foi a
Virxe de Cristal. Deume tamén a ler varios poemas de Pondal.
Ao mesmo tempo xa sentía dentro de
min a necesidade de escribir. Facía poemas, tanto en castelán
como en galego. Case que todos de amor. Á miña noiva de entón
dediqueille varios. Gustáronlle, inda que ela non tiña,
parecíame a min, sensibilidade poética.
Que tempos aqueles.
Ter xuventude é non percatarse un
da forza que leva dentro, no corpo e máis na alma.
--------------- |
Tódolos
veráns, o Manoliño, ía de excursión polos pobos da Costa da
Morte. Deste xeito a súa evolución levábase a cabo por
diversos canles, algo que don Fernando Filgueira observaba con
compracencia. As esperanzas que puxera no "fillo do
vento" cumpríanse todas, unha a unha.
Estivo en Laxe, pobo pesqueiro de
rancio avoengo e admirou a fermosura arquitectónica das
mansións que exhibían fachadas blasonadas. A que máis lle
gustou foi a nomeada casona "do Arco". Tamén a beleza
da igrexa románica, construída no século XIII. Bañouse na
magnífica praia cuxo areal extendíase nun kilómetro e medio
fronte ó mar. A paisaxe era unha marabilla e enfronte
divísabase Corme. A ría leva o nome de ámbolos dous pobos.
Corme está situado ao abrigo do monte chamado "A garita de
Corme", na desembocadura do río Allones. Pintoresco pobo de
pescadores, conta con numerosas e magníficas praias que namora a
mirada coa súa beleza. O Manoliño gozou os sete gozares
bañándose nas súas augas, ricas en bo peixe e que teñen sona
de contar cos mellores percebes da bisbarra.
O "fillo do vento" non se
esqueceu de Caión, outro pintoresco pobo de pescadores, que se
ergue derriba dunha península asentada sobre rochas. A parte do
seu agreste e suxestivo perfil, Caión ofrece uns peixes e uns
mariscos moi apreciados pola súa calidade, ademáis das
atractivas praias dos arredores. Visitou tamén o Manoliño o
pobo de Carballo, situado en terra adentro, centro da bisbarra de
Bergantiños, cantada polo bardo Eduardo Pondal. A 7 kilómetros
de Carballo, extendíase o areal da praia de Razo. Foi asimesmo a
Soandres, preto da vila bergantiñán, e admirou a beleza da súa
igrexa románico-oxival.
Malpica foi para o "fillo do
vento" un descubrimento especial. Sorprendeuno a actividade
do pintoresco porto pesqueiro, que se insire ó amparo do cabo de
San Adrián, desde onde se sentiu impresionado pola fermosura da
panorámica mariñeira que se olla. Sabía que ao seu pé
celebrábase, arredor dunha típica ermida, unha romaxe moi
popular. A estructura urbana de Malpica, coas súas rúas de
singular trazado, polas que zoa un vento rexo, fóronlle
particularmente simpáticas porque lle recordaban o seu
sobrenome, interesouse especialmente pola igrexa do século XII e
as torres medievais de Mens, do XV. Non se esqueceu da Casa do
Pescador, na que sabía que había pinturas de Urbano Lugrís,
que lle resultaron engaiolantes. O Manoliño bañouse nas augas
que hai fronte á praia de Area Maior, cuxa fina area exténdese
ao longo de 5 kilómetros.
Sentiuse moi a gusto o "fillo
do vento" cando estivo en Camariñas, aquel vello porto
mariñeiro, famoso polos seus fermosos encaixes artesanais. A
paisaxe posuía unha belexza moi persoal. O Manoliño bañouse
nas augas azuis que hai enfronte da praia de Beira,
encantadoramente recollida como as de Bolea e Trese.
Ao visitar Muxía, engaioláranno
os cabos de Vilano e de Touriñán, límites da península na que
está ubicado o pintoresco porto pesqueiro. As perspectivas
paisaxísticas impresionárono pola súa fermosura. Tamén lle
gustou moito a irregular estructura urbana de Muxía. Subiu ao
Monte Corpiño, en cuxa faldra érguese o antigo Santuario de
Nosa Señora da Barca, ao pé de cuxo adro, bañada pola escuma
das bravías ondas, está a chamada "pedra da virxe",
que, antes de se romper, movíase e producía un ruído
peculiar.O "fillo do vento" coñecía a lenda popular
que afirma que aquel ruído adquiría unhas características
especiales cando as persoas que se apoiaban sobre aquela pena de
abalar estaban en estado de gracia. Coñecía tamén a famosa
cantiga galega que fai referencia á Virxe (cuxa festa, que se
celebra o 8 de setembro) é unha das máis famosas do país
galego e que empeza deste xeito:
Nosa Señora da Barca |
Gustáronlle
moito menos a vila mariñeira de Corcubión e o seu porto
pesqueiro moi activo, e Cée, que aparece ao fondo a ría que
leva o nome de Corcubión. Recoñecía o valor que Cée tiña
como importante centro industrial da bisbarra e a súa actividade
comercial, os seis asteleiros e a factoría siderometalúrxica.
O Manoliño tiña que confesarse a
sí mesmo que se sentía máis atraído pola historia e a lenda,
pola paisaxe e a poesía... Ao fin e ao cabo, el era un poeta.
--------------- |
Tiña
dezasete anos cando rematei o Bacherelato. O meu pai putativo
levou unha grande alegría. Chegara a hora de escoller unha
carreira. Eu tiña pensado matricularme na Facultade de Ciencias
da Información. Cada vez pesaba máis en min a afección á
escritura. Falamos don Fernando e máis eu. El díxome que o meu
proxecto non lle parecía atinado. A carreira de xornalista non
valía para nada. Ter ou non ter título non influía nada á
hora de ser contratado por un xornal ou calquer outro medio de
comunicación. As empresas contrataban aos xornalistas
independentemente de que tiveran ou non título de tales despois
de cursar os estudios correspondentes na Facultade de Ciencias de
Información.
- Eu que tí -díxome don
Fernando-, matricularíame na Facultade de Dereito e faríame
avogado, que é unha carreira que sempre ten saída e coa que se
pode gañar ben a vida. Pénsao ben. Tes todo o verán por
diante, antes de te decidir.
Engadiu que a miña afección á
escritura podía mantela tamén si me facía avogado.
-Por outra banda, se queres ter o
título de xornalista, sendo avogado pódelo obter fácilmente.
Das asignaturas de Dereito sonche computadas un oitenta por cento
ao cursar na Facultade de Ciencias da Información os estudios
correspondentes.
Convenceume. Despois de pasar un
verán facendo excursións de aqui para alá, lendo, escribindo,
matriculeime na Facultade de Dereito.
Coa filla do mestre de Vimianzo xa
non volvera a ter contactos ningún. Agora era un home feito e
dereito e tiña outras e máis altas aspiracións. Xa coñecera o
sexo na práctica.
En Santiago hospedeime na mesma
fonda na que o fixera mentres cursaba o Bacherelato. Don
Fernando, sempre xeneroso, asignoume unha cantidade maior para os
meus gastos personais.
Empecei a publicar algúns artigos
no xornal "O Correo Galego", que firmaba co seudónimo
de "Fillo do vento". Eran traballos de índole case que
sempre lírica. Algúns eran estampas paisaxísticas, históricas
e artísticas das poboacións da Costa da Morte que coñecera.
Cursaba inda primeiro de Dereito cando coñecín ao director do
xornal, Xosé Manuel Rey Novoa. Era un home aberto, simpático,
moi xeneroso, que me acolleu moi ben. Ao principio eu non cobraba
polas miñas colaboracións espontáneas no xornal. Pero, pasados
uns meses, ofreceume que fixera unha sección fixa, á que lle
puxen o título de "O hórreo", e pagoume os artigos
que ía publicando. Sentínme cheo de ledicia e de orgullo.
Seguín firmando os traballo co seudónimo de "Fillo do
Vento".
Aquelo permitiume facer varias
ciaxes pola provincia de A Coruña e a de Lugo.
--------------- |
Cando
don Fernando se enterou de que aparecían artigos no xornal
santiagués "O Correo Galego" firmados por un tal
"Fillo do Vento" sentíuse cheo de orgullo. Aquel non
podía ser outro que o seu fillo putativo. Suscribíuse ó xornal
e, ao ler, o primeiro artigo do Manoliño, sentiuse moi ledo.
Gustoulle moito, Como todos os que foi lendo despois.
O Manoliño, desde que ingresara na
Universidade, facía unha vida bastante distinta e variada que
cando aínda era estudiante de Bacherelato. Os compañeiros
tiñan outros gustos e inquietudes. El tamén ía por outrso
carreiros en tódolos sentidos. As súas lecturas eran outras e
máis amplas. Empezara a ler libros escritos en lingua galega e
atopou algúns moi interesantes. Entre os poetas galegos
interesáronlle principalmente Novoneyra -que morrera pouco tempo
antes de que o "fillo do vento" descubrira a espida
beleza dos seus poemas-, Fernán-Vello, Ramiro Fonte, Darío
Xohán Cabana, Salvador García Bodaño, Luz Pozo Garza, Xohana
Torres... O contacto coa obra de Méndez Ferrín -tanto poética
como narrativa ou ensaística- deslumbrouno. Naqueles intres
estaba a ler a súa novela No ventre do silencio, que o
engaiolaba. Un compañeiro, uns anos de máis idade que o
Manoliño, que coñecía a Xosé Luis Méndez Ferrín, faloulle
moito do escritor de Vilanova dos Infantes.
Prometeulle que llo presentaría
cando o autor do Final dun canto fose a Compostela. Tan
influído estaba o "Fillo do vento" pola figura
ferriniana, que comezou a tomar notas de todo que se refería a
ela. Na súa mente naceu o proxecto de escribir un libros sobre a
vida e a obra de Méndez Ferrín. Na súa mocedade, segundo lle
dixo un amigo de Ferrín, semellábase moito físicamente ao
músico grego Teodorakis. Naqueles anos vividos en Madrid, onde
rematou a carreira, Méndez-Ferrín cantaba a miúdo unha cantiga
cuxo retruso terminaba así: "como la salsa del
pomodoro". Era dunha cantiga arxelina. Sabía do Manoliño
-a tododiós lle preguntaba cousas que se referiran á súa
personalidade humana, literaria e política- que o seu admirado
escritor fora detido en 1968 e estivera na cárcere de Vigo, onde
fora torturado pola policía. Naquella cadea viguesa
Méndez-Ferrín, o crego da prisión prohibíralle a lectura de
Los tres mosqueteros. E a outro preso prohibíralle ler un
libro de Valle-Inclán que lle mandara a súa muller.
Chegou a ter moitos datos de
primeira man sobre Méndez-Ferrín. Nas celas nas que estivera o
escritor facía un frío horrible. Os presos comúns seica
cazaban pombas no patio da prisión e cociñábanas como podían.
Méndez-Ferrín entrou na cadea en decembro de 1967 e estivo nela
15 días o ano 1968 en Vigo. Ao ser declarado o Estado de
Excepción en todo o territorio nacional, moitos presos, entre
eles Ferrín, foron rigorosamente perseguidos por un funcionario
da prisión chamado Moure. Aos presos políticos prohibíalles
ler nas celas, pechaba a escola e levávaos ao patio cando
chovía. Pero, cando entrou o teniente-alcalde Barbazán,
procesado por un delicto de suborno, abríanlle a cela pola noite
e dábanlle café na sala. Os demáis non podían ler máis que o
xornal "Marca". Desde Vigo foi trasladado Méndez
Ferrín á cárcere de A Coruña, onde o trataron melor. Despois
foi a para ás cadeas de León, Carabanchel e Burgos. Cando
estaba preso na cárcere de A Coruña fixo unha instancia
solicitando cumprir a súa condena nunha prisión na que non
houbese presos políticos. Interesáballe coñecer o mundo da
chusma. No penal do Dueso coñeceu a T. Pla Masaguer, ex
guerrilleiro comunista, detido tardíamente en Andorra nos anos
50, con varias condenas de morte derriba que lle foran
conmutadas. A prisión do Dueso era un enorme campo amurallado á
beira do mar, desde que se divisaban as gaivotas e un pouco de
praia, co Cantábrico ao fondo. Ferrín dicía que se sentía
alí certa sensación de liberdade. No Dueso estivo 25 anos o
famoso guerrileiro cenetista Alfonso Quintas, que morrería en
Vigo o ano 1976 e foi enterrado ao lado de Mella, o teórico do
anarquismo español, coas bandeiras da CNT. Ferrín dicía que a
historia do penal do Dueso era algo terrible. A súa cela estaba
á beira da que ocupara o xeneral Sanjurjo. A cela do militar
estaba baleira e chea de recordos do ilustre preso. Un grupo de
presos políticos, entre os que se atopaba Ferrín, fixera un
Círculo Roxo, con delincuentes conúns, aos que lles explicaban
os principios do marxismo. Entre os comúns había cadros xitanos
que naqueles momentos estaban no Movimento de xitanos cristiáns.
Outros militaban en partidos marxistas e todos eles abandonaron a
delincuencia. Ferrín lembrábase de Pepe Rigel, de Jerez de la
Frontera, que morreu esnaquizado pola bomba que ían poñer os
peóns nunha Delegación dos Sindicatos de Andalucía. Ferrín
preocupouse polo fenómeno dos chamados "quinques" e
conseguiu ter confianza con algúns. Eles xogaban sempre a pasar
desapercibidos. Un deles, que estaba marxinado entre os mesmos
"quinques" por líos de faldras, algo que os
"quinques" non toleraban, contoulle moitas cousas,
entre elas a forma de matrimonio por rapto, que é ritual, as
formas de vida. Non formaban un grupo de subcampesinado
castelán, senón que eran unha etnia que probablemente estaba
vencellada á etnia xitana. Eles chamábanse a sí mesmos
"mercheros", é dicir, comerciantes. Non tiñan
conviccións ortodoxas relixiosas cristiáns, senón unha crenza
na supervivencia dos mortos. Non morren de todo, senón que o
morto pode regresar a falar cos vivos sin causarlles molestias
xeralmente. É unha crenza xitana. Os "quinques"
galegos, os moinantes, falaban un galego puro e eran menos
orgullosos, menos duros e máis pobres que os
"quinques" non galegos. Son pacíficos e un pouco
esguizados físicamente. Son moi morenos. Hai unha xerga dos
"quinques" que se chama o "romano mercluzo",
do que se negan a dar información algunha. Ferrín dicía que os
presos máis antipáticos eran os das estafas inmobiliarias.
Todos eran franquistas e colaboradores da Dirección do penal.
Eran chivatos. Os individuos mafiosos que fan contrabando saen
axiña da prisión, ben por indultos particulares ou ben son
trasladados a prisións abertas. Os 700 ou 800 presos que había
no Penal do Dueso cando estaba nel Ferrín non tiñan asistencia
médica de ningunha crase. O médico non comparecía. Non ía
máis que o practicante. Morrían moitos presos por este
abandono. A "Célula Roxa" promove unha campaña de
denuncias contra o médico, que só conseguiron que foran moitos
compañeiros enviados a celas de castigo. Algúns foron
amenazados de morte polo propio médico, que era un morfinómano.
Méndez-Ferrín conta que xa estaba
preso cando o famoso proceso de Burgos. Afirmaba que estaba
seguro de que si fusilaban aos encartados estaba preparado motín
para tomar o penal. A maioría dos presos estaban identificados
cos presos de ETA. Tiñan un plan preparado para tomar os muros
do penal. Faríanse fortes para sensibilizar co acto á opinión
pública internacional. Chamarían a París nos primeiros intres
de confusión. Despois a forza pública houbéraos esmagado.
Todo isto, que formaba parte da
vida do escrtor Méndez-Ferrín, era pouco coñecido e o
Manoliño tiña o propósito de difundilo no seu libro sobre o
admirado escritor galego.
Cando coñeceu persoalmente a Xosé
Luis Méndez-Ferrín non lle dixo nada vencellado co seu
proxecto. Somentes lle fixo algunhas preguntas sobre a súa vida
na cadea para corroborar a autenticidade dos datos que xa tiña
dela.
--------------- |
Eu
tiven varios ligues con compañeiras universitarias. Todo ía ben
ata que eu plantexaba a hora de matar, é dicir, de foder. Entón
facíanse as estreitas. Bicos, apalpadelas nos peitos e nas
coxas. Co magreo non tiña problemas. Pero de foder, nada. E que
tiña mala sorte, ¿ou que? Porque coñecía a bastantes amigos e
sabía que se deitaban coas súas mozas. ¿Por que eu non podía
facer tamén? Deille voltas máis dunha vez ao asunto e cheguei
á conclusión de que o que a min me ocorría era cousa da
pensión. Os estudiantes universitarios tiñan o costume de
refugar as fondas para se hospedar e alugaban entre dous, tres ou
catro un piso, que pagaban conxuntamente. Iso dáballes unha
libertade sexual que eu non tiña. As rapazas non tiñan reparo
algún en ir a facer o amor co seu noivo nunha habitación dun
piso alugado por el e algún compañeiro. Pero endexamáis irían
a facer o mesmo a unha pensión. Fora un erro meu. Pero agora xa
era tarde. Non lle podía dicir a don Fernando que quería deixar
a fonda para alugar un piso cuns compañeiros. O meu pai putativo
non era parvo. E axiña se daría conta dos motivos que me
impulsaban para decidir este cambio de aloxamento. E non lle
faría gracia algunha.
Decidín tomar outro camiño para
aplacar a miña fame sexual.
--------------- |
Ao
Manoliño gustábanlle moito os callos á galega, con garavanzos,
e, inda que tiña a comida pagada na pensión polo seu pai
putativo, que lle incrementara a asignación económica desde que
ingresara na Universidade e ademáis contaba coa pequena
cantidade que recibía do xornal "O Correo Galego"
polas súas colaboracións mensuais, decidira máis dunha vez
xantar ou cear nun restaurante. Fora xa aos dous
"Vilas", o de Paco e o de Moncho, a comer os callos,
regados cun tinto de Amandi ou de Barrantes. Tamén os comera no
"Alameda", onde os facían moi ben, anque elaborados
cunha fórmula algo distinta.
Algúns fins de semán, o
"Fillo do Vento" saía de Compostela e ía de
excursión por outros pobos e cidades. A primeira que fixo foi á
cidade "na que ninguén é forasteiro", como di o
acertado eslógan publicitario, A Coruña. Foi empuxado por
arelas eróticas. Oíra que na rúa do Papagaio coruñesa había
casas de lenocinio con putas moi prestixiadas dentro do seu
oficio. Era a primeira vez que ía a un lupanar...
E quedou defraudado, anoxado.
Aquelo do "amor mercenario" non harmonizaba
mínimamente cos seus gustos e anceios sexuais. Aquela primeira
experiencia foi como unha vacina. O Manoliño non quixo repetir.
A seguinte excursión fíxoa a
Betanzos, a fermosa cidade que aparece no vértice da ría que
leva o seu nome. O "Fillo do Vento" sentiuse
entusiasmado ao recorrer a poboación que fora capital dunha das
setes provincias que compoñían o antigo Reino de Galicia e así
llo dixo a don Fernando nunha carta que lle mandou. Adoitaba a
remesarlle cartas ou postais das cidades e vilas que ía
coñecendo. O Manoliño non ignoraba que o nome de Betanzos
proviña do de Brigantium Flavium romano e que na súa
bisbarra houbera, ao parecer, varios asentamentos celtas. Aínda
se conservaban vestixios daquel remoto pasado betanceiro.
Sabía o "Fillo do Vento"
-sempre que facía unha excursión documentábase na medida
posible da historia das poboacións que quería visitar- que a
cidade fora fundada en tempos de Alfonso IX de León e que o seu
devir histórico estaba estreitamente vencellado aos Andrade,
nobres feudais de forca e coitelo. Betanzos acollera a moitas
familias fidalgas, de onde lle viña o sobrenome "dos
cabaleiros".
A estructura urbana, coas súas
antigas e recollidas rías que descenden sen presa, graciosamente
asimétricas, cara a desembocadura do río Mandeo, atesouraba
unha gran riqueza monumental. E desde o seu emplazamento derriba
dun castro celta domínase unha belida e ampla paisaxe. O
Manoliño detívose alomenos unha hora admirando a igrexa de San
Francisco, unha magnífica mostra do gótico so século XIV. No
interior do templo deu voltas e máis voltas arredor dos sartegos
blasonados, entre os que salientaba o de Fernán Pérez de
Andrade. Tamén lle gustou de abondo a igrexa de Santiago, co seu
pórtico e as súas fermosas fiestras con oxivas. E igoal lle
ocorreu coa igrexa de Santa María do Azogue, conxunto
arquitectónico no que chaman a atención o artístico rosetón,
a fermosa fachada e as ventás góticas.
Xa lle houbera gustado estar en
Betanzos cando se celebra a orixinal festa dos Caneiros, coas
barcas engalanadas, cheas de romeiros que levan a comida e
recorren o río desde a cidade ata a ría. Xa iría algún día
prometeuse.
Gardaba un bo recordo das horas que
pasara en Mugardos, aquel pintoresco pobo mariñeiro situado na
marxe esquerda da ría de Ferrol, que tiña sona de ter un polbo,
feito á "amugardesa", moi saboroso. Ao Manoliño
costáballe cada vez máis poder aturar as incotacións
gastronómicas. Tamén lle compraceron moito as belidas paisaxes
próximas a Mugardos e as súas excelentes praias.
Desde Mugardos foi de excursión a
Montefaro e os seus ollos gozaron contemplando as belidas
panorámicas que se dominaban desde alí.
Deixou de lado a cidade de Ferrol.
Oirá dicir que perdera o seu antigo dinamismo, sobre todo desde
que morrera o xeneral Franco.
Pero foi a Cedeira, fermosa vila
arrodeada de montañas, que forman como un anfiteatro natural.
Ubicada na aurela oriental da enseada e do seu porto pesqueiro,
Cedeira ofrecia uns suxestivos e pintorescos perfís. A súa
praia e magnífica. Ao Manoliño houbéralle gustado asistir á
romaxe que se celebra o 9 de setembro arredor do Santuario de San
Andrés de Teixido preto de Cedeira, á que acuden, desde hai
séculos, multitudinarias peregrinacións de romeiros. A lenda si
que á ermida de San Andrés de Teixido "vai de morto o que
non foi de vivo". O "Fillo do Vento" prometeuse
que iría de vivo cando poidese. Seica os romeiros recollen polo
camiño, atravesando a serra, a chamada "herba que namora",
como dí a copla galega:
A herba de namorare, |
O
fillo putativo de don Fernando Filgueira tiña visitado tamén
Cariño, un pintoresco e activo porto pesqueiro, que está na
aurela esquerda da ría de Santa Marta de Ortigueira, arrodeado
dunha paisaxe moi belida, cerca da serra da Capelada e o cabo
Ortegal. A paisaxe circundante é moi formosa e a praia, moi
extensa, magnífica.
Non deixou de ir á fermosa vila de
Santa Marta de Ortigueira, que se insire á dereita da ría que
leva o seu nome, circundada por unha paisaxe singularmente
fermosa. A península rematada polo cabo Ortegal esténdese
fronte a vila e á dereita está a punta de estaca de Bares, en
dirección á marabillosa ría do Barqueiro. Santa Marta conta
cunha excelente praia, a de Marouzos, cuxo areal esténdese ao
longo de 5 kilómetros. O Manoliño gozou coa mirada, desde o
cume preto do monte D'Arnelo, da ampla e fermosa perspectiva da
ría.
Onde o "Fillo do Vento"
esgotou a súa capacidade de sorpresa e admiración foi a ó
ollar, xunto á punta do monte do Santo, o pequeno e pintoresco
porto do Barqueiro, ubicado ao oeste da ría. Desde a estrada,
visto alá embaixo, o porto do Barqueiro semellaba unha
fantástica invención liliputiana, de irreal, marabillosa
fermosura. Despois do Barquerio, a estrada vai xa polo litoral da
costa lucense. Moi preto da ría atópase a illa de Conejera. A
paisaxe que enmarca o Barqueiro é algo da insuperable fermosura.
O belido porto ten dúas praias de area fina, a de Vilela e a de
Bares.
O Manoliño houbera feito polo seu
gusto unha excursión polas Rías Altas lucenses e visitar
Viveiro, Burela, Foz e Ribadeo, cunha escapada a Mondoñedo, onde
nacera o gran poeta Álvaro Cunqueiro, tan admirado por el. Pero
faltoulle tempo e só poido dar unha volta por Lugo e contemplar
as estupendas murallas romanas.
--------------- |
Estou
rematando a carreira. Este é o último ano. Todo me foi ben. Non
tiña no meu expediente universitario ningún suspenso e levara
varios notables e catro sobresaíntes. Ía cumprir vintedous anos
e tiña que pensar o que faría o próximo ano.
Seguín publicando artigos no
xornal que dirixía Rey Novoa. Agora abríase para min unha nova
etapa. Tiña a cabeza chea de proxectos, quezáis demasiados.
Necesitaba aconsellarme con don Fernando para encetar o futuro,
cando xa fora avogado. Estou seguro de que o meu pai adoptivo xa
tiña pensado no asunto.
--------------- |
O
Manoliño era xa avogado. Tiña 22 anos. Rematara a carreira
brillantemente. Don Fernando Filgueira non cabía en sí de gozo.
Cumpríranse tódalas súas esperanzas que puxera no seu fillo
putativo. Os esforzos que eu fixera para que fose un home de
proveito non foran vanos.
O primeiro que fixo cando o
Manoliño chegou a Vimianzo e lle deu unha aperta embargados os
dous por unha fonda emoción, foi dicirlle, con bágoas nos
ollos, que lle ía regalar un automóbil.
-¡Ben o mereces, fillo querido!
Falaron do futuro.
Tardaron moi pouco en poñerse de
acordo. O Manoliño aceptou compracido a proposta de don
Fernando: ir a facer prácticas en Madrid no bufete dun avogado
de sona amigo seu.
Pasado o verán, durante o cal
aprendera a conducir, o "Fillo do Vento", saiu no seu
automóbil hacia Madrid. Don Cristóbal de la Fuente, o avogado
madrileño amigo do seu pai putativo, recibiuno moi ben e deulle
instruccións para que o Manoliño se fose familiarizando con
traballo dun letrado. Poucos meses despois xa gañaba algúns
cartos coa profesión que elixira aconsellado por don Fernando
Filgueira.
Aproveitou o tempo para gozar dos
moitos e diversos atractivos que ofrecía capital de España. Foi
ao Museo do Prado e sentiuse asombrado visitando aquelas salas
cheas de cadros dos mestres da pintura española e da universal.
Goya considerouno un verdadeiro xenio, un xenio da pintura. A
serenidade da pintura de Velázquez, a plástica vangardista
-para a súa época- do Greco, os bodegóns e os cadros de tema
relixioso de Zurbarán, os espléndidos retratos de Sánchez
Coello, entre os mestres da pintura española, encheron os ollos
do Manoliño de abraio e beleza.
Entre os pintores extranxeiros,
sentiuse especialmente atraído pola imaxinativa penetración do
Bosco, a inquietante obra de Brueghel, a delicadeza de
Botticelli, a sensualidade de Rubens e a perfección dos retratos
de Van Dyck, xunto á profundidade de Rebrandt.
O Manoliño ía pouco a pouco
visitando os numerosos museos madrileños enriquecendo e
cultivando a súa sensibilidade. Escribíalle a miúdo ao seu
pai, que lía as cartas con avidez e o sorriso nos beizos e nos
ollos.
Don Cristóbal de la Fuente
buscáralle aloxamento na casa dunha familia amiga súa, onde o
"Fillo do Vento" somentes dormía. Comía fora. Soía
facelo en restaurantes e tabernas ou casas de comidas máis ben
baratas. Había moitos deste establecimentos en Madrid nos que se
comía ben. Foinos descubrindo por sí mesmo. Ía moito ao
"Mesón do Pastor", que estaba nunha rúa próxima á
Praza de Santo Domingo. Facían alí un cocido á madrileña, uns
callos tamén á madrileña e un cordeiro asados moi bos. Tamén
había na Praza Maior e os seus arredores establecimentos onde se
comía ben e barato.
Pero o Manoliño non se privaba ás
veces de xantar en restaurantes de categoría , como, por
exemplo, "Casa Botín", o establecimento máis antigo
de España do seu gremio, que estaba na rúa de Cuchilleros, ao
baixar o arco do mesmo nome, a esquerda. Consideraba o leitón
que alí asaban un prato de primeira categoría, que regaba cun
valdepeñas tinto. Sempre ía aos comedores dos sótanos, que
conservaban a súa estrucutura de finais do século XVII. Tamén
lle gustaban moito os afumados de peixe -salmón, anchoas,
anguía- que tiñan en "Casa Botín".
Outro bo restaurante que descubrira
e ao que ía bastante era o "Edelweis", que estaba
nunha rúa que había detrás do Congreso dos Diputados, onde
facían unha cociña centroeuropea de calidade, con pratos moi
abundantes.
Non deixaba de ir tampouco a algún
dos estupendos restaurantes galegos que hai na capital de
España: "O Combarro", o "Moaña", o
"Portonovo".
Había que recoñecer que o
Manoliño sabía vivir e que se daba boa vida en Madrid.
Ao ano de estar na Vila e Corte,
empezou a escribir con certa asiduidade nun importante xornal
madrileño e tres anos máis tarde gañou un prestixioso premio
de novela dotado con varios millóns de pesetas. A súa novela
estaba firmada co seu nome propio e o apelido Filgueira, o do seu
pai putativo.
O "Fillo do Vento" era xa
famoso e rico, considerado como unha gloria literaria de Galicia.
Chegou triunfante uns días despois a Vimianzo. O alcalde, que era do BNG, quixo que fose nomeado fillo predilecto de Vimianzo. A xente opúxose. O Manoliño non era fillo de Vimianzo. Non se sabía sequera onde nacera. Era "fillo do vento". Moita xente sostiña ou sospeitaba que era fillo natural de don Fernando Filgueira. Somentes unha minoría consideraba que era o seu fillo putativo. O alcalde comprendeu a protesta popular e recuou. Decidiu que se lle dese o título fillo adoptivo do pobo. Ninguén se opuxo nin protestou, alomenos abertamente.