"Na necesidade de enfrontar o que non sabemos de nós mesmos, anque poidamos sucumbir nese intento, radica o valor das persoas"

"Ler unha novela é como realizar unha viaxe. Hai quen só realiza viaxes curtas e, polo tanto, cómodas. Se non se atreve coas viaxes longas, quizais non sabe o que se perde"

Esta extensa novela de máis de seiscentas páxinas, finalista do Premio Xerais 2001, constitúe o sorprendente debut literario de Xabier Quiroga. Unha engaiolante historia do presente que, coa mestría dunha trama inzada de paixóns, odios, obsesións e desencontros, remexe no pasado para encarar o que, quizais, non sabemos de nós mesmos. Fermosas páxinas cheas de intriga que non dan tregua ao lector.

por CELIA TORRES

      Con Atuado na braña quedaches finalista do Premio Xerais de Novela 2001. ¿Que significou isto para ti?

     -Supoño que respostar que marca un antes e un despois é acollerse a unha frase feita. Pero gosto das frases feitas, se son capaces de transmitir o verdadeiro sentimento. Que por vez primeira, e superando os receos que sempre me fixeron reservar o que escribía, presentara unha obra e que estivese a piques de gañar premio tan prestixioso, significa encarar o que virá, no aspecto literario, de maneira distinta a como o tiña imaxinado. De certo que o futuro xa está sendo diferente e, aínda que non vai cambiar para nada o meu xeito de ser, si me dá azos para modificar o meu concepto de estar na literatura. E iso si que me importa, si que me move. Por un lado provoca intentar adicarlle máis tempo, o que supón prescindir doutras cousas. Por outro, invita a ter presente que xa non escribo historias para telas gardadas no caixón, como levo facendo media vida, senón para poder ofrecerllas a un posíbel lector. Sen experiencia no ambiente literario, tamén creo que á hora de novelar é importante ter en conta a sombra do lector. Esa sombra, seguramente necesaria, e a emoción lóxica por publicar xa son premio abondo como para entender o significado que tivo para min.

     Este é o teu primeiro libro editado e, tendo en conta os tempos que vivimos, présas, grande oferta de productos de lecer... ¿Non che parece arriscado darte a coñecer cunha novela de 628 páxinas?

     -Imaxino que Xerais sabe o que fai e, se aposta por Atuado na braña, é que viu algo nela. Realmente son un descoñecido. Non tiña ningunha relación con ninguén que se movese nos círculos literarios. Nunca publicara. E resulta que son finalista do Xerais e na editorial decídense a sacar a novela. Eses son os meus datos obxectivos. Non hai máis. Eu mesmo estou sorprendido, case non o creo. E aínda tendo dúbidas, non deixo de preguntarme, ¿por que Xerais se atreve cunha novela tan grande e dun autor descoñecido cando o que vende son as figuras e predomina a novela curta? Non o sei. ¿Arrisco eu cunha novela de 600 páxinas? Tampouco o sei. Se vai gostar ou non, iso ninguén o pode asegurar, porque nese sentido non hai nada fixado. En canto á súa extensión, cando menos conservo a fidelidade coa miña obra. Digo isto porque considero que non se pode capar unha novela. E se alguén o fai, mala conta. Saíu así, é a miña creación, e penso que o que escribe unha novela non pode estar supeditado a que non lla lean por pasar das 250 páxinas. Anque iso sexa o que se leva, anque saibamos do acelerado mundo moderno. O único que podo dicir é que tal extensión supón un atrevemento para o lector. Ler unha novela é como realizar unha viaxe. Hai quen só realiza viaxes curtas e, polo tanto, cómodas. Se non se atreve coas viaxes longas, quizais non sabe o que se perde. ¿Non será o momento de probar?

     O protagonista da novela parece ter todo na vida; boa posición social, éxito nos negocios... Pero necesita algo máis, algo que non consegue cos cartos: saber quen é, procurar o seu pasado a través da historia da súa familia. ¿A novela é, pois, unha indagación sobre a identidade?

     -Toda novela ten moitas pretensións. Esta non é unha excepción. Pero, ás veces, sempre hai unha que chama máis. Na descuberta do que somos, do que sentimos, xunto coa necesidade de enfrontar o que non sabemos de nós mesmos, anque nese intento poidamos sucumbir, radica o valor das persoas. O protagonista, Luís, realmente un antiheroe, por vividor e elitista, ó longo do seu ir e vir polo país que descoñece e de remexer no pasado, realiza unha descuberta que nos fala da inestabilidade de calquera circunstancia vital. Agora ben, ese personaxe pode ser calquera de nós. Na obsesión dunha persoa acomodada mestúrase a dúbida sobre a identidade e, ó tempo, sobre a súa relación co contorno, coas xentes e os lugares desta Galiza de contrastes. Pero na novela tamén hai outros temas, quizais máis atractivos. É o lector a quen lle toca descifralos.

Na novela narras ese tempo de posguerra que deixou feridas aínda sen pechar. ¿Revindicas a necesidade de non caer no esquecemento?

     -Non. Reivindico o non esquecemento das terras e das xentes do interior, o valor dos devanceiros, do pasado próximo, da terra que nos deu ser e esencia do que somos neste mundo paseniña e penosamente globalizado. Reivindico as raíces, nunha palabra.

     Ti concibes a obra literaria como compromiso coa Terra, coa xente e máis coas ideas. ¿Cal é a túa tradición literaria?

     -Eu son novo na praza, polo tanto o menos indicado para dogmatizar. Pero sen querer ser pretencioso, podo dicir que se algo nos distingue é por ser nós mesmos. En todas as actividades da vida. Por iso cada escritor debe ser libre para intentar asentar o seu propio estilo. Sempre hai que aprender, pero, ó tempo, nunca deixar de ter esa rebeldía que a recreación de ficcións nos dá. A literatura posúe esa arma poderosa, a que permite inventar a realidade. E iso é moi grande, tén moito poder. E hai que saber usalo. E, por riba, se mantés vivo o compromiso coa túa xente, coa túa terra e coas ideas, nunca serás escravo de nada.

     En canto ás fontes literarias, non vén a conto mencionar obras ou autores que puideron deixar pegada en min. Todos lemos de todo e moitas veces incluso o que non merece a pena. A trancas e barrancas imos cargando o carro. Pero iso non garantiza nada. Moito menos que poidas facer unha prosa fluída, levadeira, acorde co ritmo narrativo e coa propia historia que se conta. Porque se hai algo que un escritor non pode, é finxir un estilo que non é seu.