Estamos nuns momentos de súpetas revelacións e confirmacións. Quero deixar sentado que a poesía galega, dun tempo a esta parte, ven de se colmar, afervoadamente, con libros que marcan un fito no seu decorrer. Aínda non hai moito, tiñamos “Profecía do mar”, de Bernardino Graña; hoxe, “Ao pé de cada hora”, de Salvador García-Bodaño.

1.- UNHA NOVA XERACION

Isto conforma que no ámbito noso unha nova xeración acadou cumprida carta de natureza. Nova xeración que nada ten ver con ese slogan de “jóvenes poetas” acuñado por críticos titiriteiros e despectivos, senón con algo moito máis fondo e radical: cun fato consciente de escritores que, sen presas, amosan agora o froito de seu labor sorprendente e madurecido, froito que, dígase tamén de pasada. marca as liñas transcendentais, verdadeiras e vixentes da nosa lírica.

Fiquen desterrados, entón, tópicos e falsas palabrerías. Non son “mozos”, non son as súas obras “xogos primeirizos” (¡que ben quixeran algúns!) senón, pola contra, aportacións que hoxe, nesta hora, subliñan un dos cumes máis altos e egrexios da literatura galega. Entre outras cousas porque, como enriba escribía, no seu .labourar non houbo nunca presas nin precipitacións; houbo somentes recollemento, naturalidade espiritual, autenticidade creadora, renuncia de oportunismos.

Nesta liña de proxección e de valor está “Ao pé de cada hora”, libro que, agardado moito tempo, agora, no instante no que esperta e achégase a nós, déixanos tremendo de “infindo balbuceo”, de ergueito latexar do corazón. Ou sexa: que por riba de tanto libro baleiro, de tanta ringleira escrita en soños vougos, este libro, estes poemas “conmoven”, no máis alto e revelador significado da palabra.

2.-O CAMIÑO DA PALABRA POÉTICA

Diante del, con el á nosa beira, botamos de ver o grande camiño que ten percorrido a nosa palabra poética. En efecto: a que demos chamado “promoción do 50” representou daquela un xiro profundo na lírica galega. Por fronte dunha palabra esvaecida de significado vivencia], de testemuño interior, os compoñentes daquel grupo teimaron en faguer unha palabra cangada de intrahistoria. Ben: pero non é menos certo tamén que foi unha xeración vítima da incertidume, do desconcerto que se respiraba por tódalas bandas. De tal xeito que aquela palabra -símbolo a miúdo do naufraxio e da anguria individual-, non puido, nin aínda nos máis alto casos, rachar totalmente coa tradición inmediata. Acó e aló -pensemos en “Fabulario novo” e tamén, logo, en “Advento”- vémola perderse en tebregosas asociacións imaxinativas -palabra portadora de significacións sensoriais-, sen conquerir arraigañar de todo, enteiramente, na espida estancia do “tempo persoal”, é dicir, da propia existencia, da propia intrahistoria. De outra banda, a desconcertante evolución posterior do fato, confírmanos a súa grande traxedia.

Soio entón con “Sombra do aire na herba” e, máis tarde, con “Longa noite de pedra” a poesía galega chega a atopa-la total renovación da palabra. Con Pimentel temos o triunfo da "palabra cangada de intrahistoria": con Celso Emilio o triunfo da “palabra cangada de historia civil”. No primeiro caso, o que Wolfgang Kayser chama “linguaxe da canción”; no segundo, da “enunciación lírica”.

3.-FRONTE DOUTRA RENOVACIÓN

¿E cal é a actitude que amosa a palabra da nova xeración en xeral, de “Ao pé de cada hora” en particular? Subliñemos de primeiras que estamos por fronte doutra renovación. Agora o poeta non se sitúa a carón dunha realidade, non vai a carón dunha “esfera obxectiva” e nola "narra"; nin tampouco ámbalas dúas esferas -anímica e obxectiva-, aparecen fundidas para que a voz chegue a ser autoespresión (Pimentel). Pola contra, aquí sucede algo dramático, seguindo ó Kayser diremos que o “eu” e mailo “exterior” actúan un sobre do outro, desenrólanse no encontro, existe tensión, diálogo. O “outro”, pois, convértese nun “ti”. Hai, xa que logo, apóstrofe lírico.

¿E cal será, entón, o vieiro para a manifestación? Xustamente a solución na que coincide todo o grupo: a Elexía. Máis, enténdase, en canto toda gran elexía representa un diálogo, unha tensión dramática: en canto elexía significa erguer no poema unha palabra portadora de valores catárticos, de curación polo silencio; en canto deste diálogo elexíaco xurde a purificación e triúnfa a verdadeira efectividade. Palabra, entón, cangada sobre de todo non de valor conceptual, non de valor imaxinativo e si, senón, fundamentalmente, de “luz do corazón”. Así di o poeta:

“Galicia é isto que vai en nós  e que nos leva,
camiño aberto nos sucos
onde todo é por vir e non chega.”

O xeito de manifestación, polo tanto, móvese nun ámbito que oscila entre a “narración” - visión do obxectivo -, e máis a autoexpresión da interioridade. Mais en tal punto que, como deixamos dito, funcionan ámbalas dúas esferas en continua e dramática excitación. O “ti” está sempre presente, tinguindo da súa cor á interioridade: e a interioridade tingue, á súa vez, ó que está fora dela e é realidade exterior. Lembremos a grande elexía a Luís Pimentel; sen dúbida ( dixémolo moitas veces ), un dos máis fermosos poemas escritos en galego:

“De súpeto a voz de Deus chamoute lonxe
e un silencio infindo,fíxote noso
baixo os pálpebras todas que aínda te choran.

Oremus”

“Xa eres sombra espida ao pé dos candelabros
...   ...   ...   ...   ...   ...   ...   ...    ...    ...   ...  

Ti dirás que a morte é fermosa
e nós calaremos
para non te saber ausente.”

En realidade, ó longo do libro están presentes sempre dous “tis” fundamentais: dunha beira Galicia: doutra, o ser co cal o poeta entaboa o diálogo amoroso. Mais, con todo, discorre nunha tensión a media voz, nunha media voz de inefábeis suxestións existenciais. Emporiso, é ben certo aquilo de que será grande poesía non aquela que “diga” senón, mellor, aquela que poida desencadear no ámbito interior, na galería nosa, meirande vitalidade de suxestións. Porque se a Poesía, teno dito Santayana, “é luz para se derramar sobre as cousas”, non esquezamos que esta luz terase sempre de proxectar ó cabo de que nós, lectores, levemos asimilada a entrega, o “reto” do poeta, ou sexa, cando academos a plena reconstrución de todo o proceso creador, de tódalas conmocións que suscitaron aquel momento no autor.

4.-A TENSIÓN DRAMÁTICA

Mais hai algo tamén no libro que merece consideración. Neste punto, o propio título ilumínanos e é dabondo revelador: “Ao pé de cada hora”. Quere dicir entón que este diálogo, esta tensión, este encontro que se desenrola entre a esfera do poeta e a esfera da realidade exterior, non é algo estático, ou mellor, algo que sucedeu nun instante dado, sen outras repercusións. Ben pola contra, a súa propia actitude vital é xustamente esa: continuo enfrontamento dramático, un “falar con” a cada hora. Diste enfrontamento que dicimos, deste diálogo interior é de onde nace o seguinte: primeiro, o recoñecemento da temporalidade (“palabra en el tiempo”); de segundas, a lucidez, a luzada do corazón, o recoñecemento, agora, (tras de "sentir" a temporalidade) do que é auténtico, é dicir, “eterno”. Porque, naturalmente, tan so se dialogamos, se nos enfrontamos, podemos chegar a facer valoracións das “cousas”. Xusto emporiso, dicía iñantes en que esta poesía de Bodaño era unha palabra con poder catártico, con poder de curación. Curación da alma que nós levamos a cabo no silencio, unha vez que pechamos a última páxina do libro. Unha vez que, entre elas, deprendemos a menesterosidade do poeta e descubrimos os seus válidos achados. Porque, lector, ¡hai do poeta que non seña menesteroso, indixente!.

E agora xa, no silencio, abondan as palabras. Resta dicir (sen tópicos usuais) que este libro representa, ó lado de “Sombra do aire na herba” e “Longa noite de pedra”, un dos fitos máis transcendentais da nosa historia literaria contemporánea. Quede afirmado.

                                                                              ARCADIO LÓPEZ-CASANOVA
                                                                      EL PROGRESO. Lugo, 26 de Novembro de 1967