Benvidos a esta feira de libros, feira de palabras, feira de soños.
E, posto que estamos na feira, permitídeme que comece xogando coas palabras que, á fin, é o que facemos as escritoras e os escritores, contándovos que, hai uns anos, ó chegar á Feira do libro infantil de Boloña, sorprendeume ver o seu nome en italiano, Fiera, Fera. Despois matinei que é verdade, que unha feira do libro é unha feira de feras bravas, de soños desmandados que intentamos gobernar. Unha feira do libro é a feira dos que len, que, aínda que por algúns son chamados lectoras e lectores, hai tamén quen os chama leonas e leóns. Non teñades medo de ser leóns, de devorar as palabras que a feira pon á vosa disposición.
¿Que palabras vos propoño devorar? As dun fillo de Pontevedra, Luís Amado Carballo, do que neste 2001 lembramos o aniversario do nacemento. Palabras inventadas por Amado Carballo, como lámpreo, bateal, vafosante ou nitfulxente, porque os leóns e as leoas non só devoran palabras, senón que ás veces tamén as inventan, arrebolan palabras novas ó aire como as améndoas que guinda o padriño á rapazada e nós apresurámonos a apañalas, metelas na boca e saborealas como se fosen lambetadas: bateal... lámpreo... pois as palabras son unha especie de lambetadas ¿non?
Na feira podemos percorrer a Pontevedra de agora e tamén, da man de Fina Casalderrey, a Pontevedra doutro tempo, cando na Praza da Leña aínda se vendían rachóns e na Praza da Verdura grelos e repolos, cando a cidade aínda tiña sete portas, entraremos nela pola de Trabanca e saíremos pola do Berrón, camiñaremos pola Moureira entre peixe posto en salmoira, agochados detrás de Víctor Freixanes despediremos ós navegantes que embarcan camiño das Américas para acabar de debuxar a circunferencia da Terra.
Benvidos a esta feira de leóns e leoas, de feras bravas, benvidos a esta feira de piratas, pois non outra cousa somos quen escribimos, furando nos diccionarios á procura dos tesouros agochados neles, das estrañas e fermosas palabras, para roubalas. Disque nalgún lugar baixo o subsolo de Pontevedra encóntrase agochado o tesouro de Benito Soto, o pirata máis famoso de Galicia, e aínda que Xosé Miranda se gaba de telo encontrado, eu creo que aínda está escondido. Se queredes procuralo podedes coller un sacho e comezar a fedellar na terra ou tamén procuralo entre as páxinas dos libros, como Morning Star, un dos mellores legados que nos puido deixar o antigo pirata.
Así somos quen escribimos, bucaneiros de palabras, piratas de verbos, bandoleiros de sinónimos. Algúns, ademais de ser piratas, paréceno fisicamente, así don Ramón María del Valle Inclán, quen tantas veces percorreu as rúas da cidade coas súas barbas de chivo. E se non levaba un garfo no brazo inútil, seguramente non era por falta de ganas.
A feira do libro fornécevos a oportunidade de seguir os pasos de Benito Soto e Valle Inclán, de esculcar nos libros á procura de palabras que están esperando ser roubadas, a que as levedes para casa e as contedes cobizosamente á luz dunha lámpada.
Na feira encontraredes as palabras da Pontevedra do século XXI e as da Pontevedra de comezo dos anos 20, a Pontevedra das tertulias do Café Moderno, recuperadas neste último ano gracias ó esforzo combinado do Ateneo, Caixa Galicia e a Voz de Galicia, as do Méndez Núñez ou as da rebotica de Xoaquín Maquieira. Nestas palabras resoan as voces de Amado Carballo e Antón Losada Diéguez, de Alexandre Bóveda e de Castelao, que, se non naceu en Pontevedra, non por iso é menos fillo dela, pois o que somos non é só o lugar onde nacemos, senón tamén aqueles onde vivimos e dos que levamos toda a vida pedazos dentro de nós. ¿E como non considerar a Castelao fillo de Pontevedra se el mesmo dixo que lle debía o mellor da súa vida?
É en Pontevedra onde Castelao escribe “Un ollo de vidro”, relato que seguramente a maioría de vós lestes, e que vos recomendo reler, aproveitando a oportunidade desta feira de libros, leóns e piratas. Nese relato hai un esquelete que é o único de todo o cemiterio que é capaz de ver, gracias a que, por ser chosco cando estaba vivo, leva un ollo de vidro nunha das súas cuncas. Para min que Castelao tamén foi quen de poñerlles ós galegos un ollo de vidro diante dos de carne, de facerlles ver, cos seus escritos e os seus debuxos, cousas que tiñan diante pero das que ata ese momento non se decataran; de que comprendesen que a lingua na que falaban era un tesouro máis rico que ningunha das saquetas de ouro de Benito Soto, de mostrar que podía usarse para a literatura.
Nesa tarefa de poñerlles diante ós galegos un ollo de vidro, de facerlles ver mellor (el que era case cego), Castelao está acompañado por outros como Amado Carballo que en 1922 funda en Pontevedra a revista Alborada, irmá de Céltiga e doutras iniciativas que por toda Galicia intentaban promover o orgullo de falar e escribir en galego.
Iso é o que vos propoño para esta feira do libro, devorar palabras, roubar palabras, sachar nos libros á procura das palabras agochadas, das historias perdidas, dos soños descarreirados.
Por iso, para acabar roubeille un poema a Amado Carballo, un poema que fala do xesto recadado do asasino na noite de Pontevedra e di así
Nocturno de Burgo Baixo, de Amado Carballo

Ennovelados no fulgor da lúa
os faroles, nas pozas aluciantes
co xesto recadado do asasino
lavan as longas mans cheas de sangue

No silenzo hai un crimen inconfeso
a noite ten o corazón fendido
dos seus ollos cegados polas tebras
escoa a vida nun xemer de río