A primeira vez que lin Cidades non sabía que o escribira Fran Alonso, nin de que cidade falaba.
Cando lin que a cidade era vertixinosa e empinada, e que nela había pupitres de auga gorda en escolas onde o mar; cando lin que nesa cidade non había silencios apagados, e que os edificios derreten o vóo dos paxaros, deime conta de que a cidade tiña que ser Vigo. Eu a Vigo téñolle unha querencia especial, porque aínda que nos papeis di que nacín en Madrid, a verdade é que nacín dúas veces, e se da primeira non lembro, a segunda foi en Vigo en 1974, onde ensinaba nun deses pupitres de auga gorda desde o que podía ver o mar.
Máis adiante lin que os autobuses desa cidade eran camelos esgotados e os camións elefantes feridos buscando malembe, e entón empecei a sospeitar que o pastor deses rabaños de camelos e elefantes que circulaban por unha cidade que podía estar fronte ó mar de auga de Vigo ou fronte ó mar de area do Sáhara debía ser Fran Alonso. Porque Fran, que se define a si mesmo como un tipo normal, integra con toda normalidade nos seus poemas palabras africanas que no medio dos versos en galego brillan de forma estraña, como dátiles escintilando nunha toxeira en flor.
A min, teño que dicirvos, os poemas de Cidades espértanme unha emoción que non logran suscitar outros aparentemente máis sentimentais. Talvez sexa porque eu, como moitos dos mozos e mozas hoxe, son animal de cidade, porque nacín —a primeira vez, a que non lembro— cun billete de metro nos dentes e aprendín antes os nomes das farolas que os das árbores. Porque de nena non gardei vacas ou nin sequera elefantes, senón autobuses e tranvías. Porque teño mirado moitas veces nos ollos extraviados dos que dormen nos portais ou nas bocas do metro, como eses amigos de Fran, o que na nada habita ou Bartolo, naúfrago amarrado con cordas a un semáforo que é o mastro dun barco a punto de irse a pique na vertixe sen ondas da cidade.
Non dixen aínda que os poemas de Cidades son distintos a todos os poemas para rapazas e rapaces que eu lin ata agora, distintos porque onde a maioría dos outros son rimas amables, estes son áspero verso libre, onde a maioría dos outros cantan ós peixes dourados, ás flores ou ós paxaros (e sen negar o encanto dos peixes dourados ou das roseiras), estes contan historias de semáforos, de cans que lamben as cidades, de bolsas de lixo laranxa. Os poemas de Cidades son —do que eu coñezo— os primeiros escritos pensando, non en nenos pequenos, senón en rapaces e rapazas que camiñan sen rede por esa incerta corda frouxa que é a adolescencia, tentando manter o equilibrio, moitas veces sen conseguilo de todo, e algunhas veces estrelándose contra o chan duro das cidades.
Os poemas de Cidades son para mozos e mozas que, como Mónica Góñez a quen está dedicado o libro, ven Xabarín Club, escoitan o rock bravú de Rastreros, bailan coas gaitas desmadradas de Berrogüetto, soñan facer o amor ó ritmo frenético das pandeireiteiras de Xiradela. Como Mónica é posible que moitos deles naceran nunha terra case despoboada, nun cabo onde zoa o Nordés, pero nalgún momento da súa vida unha cidade deixoulles prendida na gorxa unha desas brincas enferruxadas das que ela fala, e xa nunca puideron tirala.
Este libro é para todos quen, mozos ou non, levamos unha ou máis de unha cidade espetadas na gorxa. Para todos quen algunha vez, deixando Vigo ou outras cidades tan duras ou máis que Vigo, choramos bágoas de fideos como esa chuvia de Fran que sabe a canela e azafrán.
Porque aínda que eu, e outras persoas demos en imaxinar que a cidade de Cidades é Vigo, o certo é que no libro, como o propio plural indica, hai non unha, senón múltiples cidades: cidades de chuvia e de area; frías cidades de Noruega e ardentes zocos de Marraquech; cidades de cartón onde nenos de chocolate comen papel violeta (quizais sexa ó revés); cidades que habitan dentro dunha sardiña, que vive no bandullo dun camión.
As cidades do libro son todas as cidades habitadas por homes e mulleres, por rapaces e rapazas, as cidades de Galicia e as de África, as do corazón, as das escolas, as do tránsito e a contaminación, as dos mapas sobre as que Fran e mais eu choramos cando estamos desconsolados. Sobre todo son esas cidades dos mapas que podemos percorrer coa imaxinación. Ou talvez sexa ó contrario, talvez sexan os poemas –xa sabe Fran que para min a literatura veñen sendo mapas– os mapas, os planos das cidades da vida.
Para ben ou para mal a nosa vida transcorre hoxe, en 1997, nas cidades. A Coruña, Vigo, Santiago, Ferrol, Lugo, Madrid, Barcelona, Bos Aires. Libros como o de Fran fornecen planos para percorrelas, para vivilas, para comprendelas, tanto as que están aquí, neste lado da realidade como as que existen do outro lado no que manda a imaxinación.