Mª do Carme Kruckenberg: Naceu en Vigo en 1926 no seo dunha familia conservadora, de nai galega e pai alemán e con inclinacións artísticas. Comezou os seus estudios no colexio alemán que non rematou. De formación autodidacta desde moi nova empezou a escribir versos. Foi colaboradora en diversas radios e revistas espanolas e no xornal El Faro de Vigo. Incansable viaxeira, conece màis de 36 países dos catro continentes. Dos anos que pasa fóra de Galicia foron especialmente enriquecedores os transcorridos en países americanos, en Bos Aires entra en contacto con algúns dos escritores exiliados como Castelao, Emilio Pita ou Rafael Alberti; así como cos grandes autores arxentinos como Jorge Luis Borges. Publicou dez poemarios en casteld.n e outros tantos en galego. A súa poesía na nosa lingua caracterízase polo seu intimismo, polo uso de temas e formas ó gusto popular (verso curto, repeticións...). Ten notable presencia na súa poesía o pouso medieval. A Idade Media é un período polo que se sente fascinada o que a levou a componer varios poemarios ó estilo neotrobadoresco como Cantigas do vento (1956), o seu primeiro poemario en galego; Cantigas de amigo a Ramón G. Sierra do Pampillón escrito en 1972; 7 cantigas para as 7 cantigas de Martín Codax (1985) e Cantigas para un tempo esquencido (1986), libro onde recolle tódolos seus poemarios neotrobadorescos. En 1962 ve a luz o segundo poemario en galego da autora. Canabal de ouro, de 1976 é o poemario A sombra ergueita. Xa na década dos noventa, as seguintes publicacións en galego son Ardora e Alegoría do ensoño ferido de 1992; Poemas inevitables publicado en 1996: e XXI poemas nun grido de luz (1997).

Ten dous discos gravados coa voz da autora en galego e en castelán. Aínda que é fundamentalmente poeta, escribiu en prosa o conto El nieto de la Sirena (1968) e inédito Anael o vello deus do Matogroso. Ten varias traduccións de poetas importantes no seu haber. Na actualidade, pertence à Asociación de Escritores en Lingua Galega, da que foi vicepresidenta.

"TEMPO DE AMÉRICA"

As influencias:

Non sei se podo falar de influencias americanas na miña poesía, é difícil analiza-lo si e o non do traballo realizado por aquelas datas. Tiña rematados dous libros antes da chegada ó novo continente, iso quere dicir que a miña traxectoria escrita vén dunhas raíces máis fondas, vén dos cancioneiros galaico-portugueses, dos minesäger alemáns, das chanchons de François Villon, das Carmina Burana e dos Zejeles árabes, aràbigo-andaluces. Estas foron as miñas lecturas permanentes desde os doce ós quince anos; seguidamente Rosalía, Machado, Rilke, Baudelaire, Rimbeau e a xeración do 27. Logo estudiei os clásicos: Garcilaso, Góngora, Quevedo, Lope de Vega, Fray Luis de León, e un longo etcétera. Sendo San Juan de la Cruz o cumio da poesía en lingua castelá .

Quero dicir, que a miña forma de entende-lo mundo poético xa tina antecedentes profundísimos, de forma e de musicalidade rítmica. De aí a mina poética primeira, e non primeira, a das cantigas, ou canción octosilábica. Neste ritmo e rima funme movendo coma peixe na auga. América ensinoume algo que nunca proxectei nos meus versos: a grandiosidade dese mundo onde todo é excesivo, onde a linguaxe colle formas grandilocuentes, máis narrativas, máis barrocas, todo co xogo da palabra. O manexo do idioma imposto pola natureza, e mais rico de nomes, de formas idiomáticas obrigadas pola variedade de plantas e nomes quechúas e guaranís. Manexadas con mestría e beleza. Pois ben, eu non recollín esa temática a pesares de ler con gran amor os poetas das Américas. Neruda, Miguel Ángel Asturias, Juana de Ibarburu, Ana Enriqueta Teran, etc.

Este tipo de poesía semella enormemente transcendente, pero en realidade todo depende de como se misturen esas palabras e da mestría do poeta.

As influencias, penso que as houbo, foron influencias humanas, influencias de entendemento con marabillosos amigos que tiven. Non foi a terra en si, a que envolveu o meu espírito, como puido suceder, foron os homes e as mulleres, foron as súas actitudes, foron as súas obras.

Foron tan importantes persoeiros, tanta liberdade de formas e de pensamentos, foron dos que quedei prendada, quedei namorada deste mundo fermosísimo. Mundo que boto en falla infinidade de veces.

Os que fixeron de min parte do que son, cos cales convivín a diario durante catro riquísimos anos da miña vida, foron realmente os que tiveron a importancia nestes recordos. Porque como dicía, eles chegaron a min e eu a eles para engrana-los coñecementos que levabamos desaxustados da memoria primaria.

Hoxe non existe para min Galicia-Arxentina como dous países co Oceano polo medio, como o digo de América enteira, aínda que non coñeza máis que catro países ben, e un, escasamente unha tarde de verán. O que si sei é que o que me reste de vida levareinos no corazón.

Os persoeiros que deixei na outra orela:

O meu embaixador foi un dos homes máis curiosos que coñecín, poucas semanas despois de chegar ó Río da Prata. Acerqueime á rúa Florida en busca dunha librería, para tratar de atopar libros de poetas femininas do continente americano e facer unha escolma. Alí encontreime cun señor que nada máis chegar me preguntou se era galega, díxenlle que si, e a continuación o meu apelido; botou unha longa risada, pero ós cinco minutos xa eramos dous compinches, seu nome: Arturo Cuadrado. Fora compañeiro do meu tío R. González Pastoriza, e de xente que eu coñecía de oír falar dela. Galegos de dentro e de fóra de Galicia.

Presentoume a mestres da pintura e literatura, non soamente galegos, senón tamén do resto de España, que vivían en Bos Aires por motivos políticos a meirande parte deles.

A primeira visita foi a Castelao, a quen xa tiña falado de min, da noviña poeta da terra, acabada de chegar, e dos meus

primeiros traballos compilados en dous libros. (Escribín deste encontro memorable nunha ocasión, para un libro que fixo Pilar García Negro, O ensino da lingua, por un cambio de rumbo, e do impacto que me produciu a súa personalidade.) Recibiunos no seu despacho, detrás dunha mesa chea de papeis e de libros. A penas tiña luz o cuarto, soamente un flexo na esquina dereita da mesa. Levantouse para darme un bico e unha garimosísima aperta, sentín unha grandísima emoción. Castelao era para os galegos que se preciaban de selo, o intelectual e político máis importante que tiñamos. Daquela xa lle detectaran o cancro e ademais estaba a quedar cego. Pero conservaba unha forza e unha frescura na súa voz e actitude, que quedei fascinada. A conversa era a dun mozo cheo de sede e de esperanza no futuro. O amor a Galicia estaba fóra de dúbida.

Volvín á súa casa unha vez máis. Comezaba a percibirse o seu deterioro físico, pero o entusiasmo psíquico e moral continuaba a transmitir toda a ledicia e orgullo de raza,que conservaba intacto.

Morreu en xaneiro de 1950, atopándome de viaxe por Brasil. Aquela derradeira tarde do mes de novembro de 1949 foi, sen sabelo, a miña despedida.

A súa influencia levoume a non deixa-la lingua. Le-lo máis posible e tratar de falar e manexa-lo idioma un pouco mellor do que viña facendo. Sigo escribindo a meirande parte da miña obra en galego, e iso, si é certo.

Luís Seoane chegou ó meu corazón nada máis coñecelo. Era como toda unha provincia galega. Grande, emprendedor, creativo, gran pintor e boísima persoa. Acolleume no seu berce xeneroso e fíxome valora-la amizade lonxe da terra. Na imprenta que tiña editaba unha preciosa colección, Botella al Mar; e alí xuntabámonos algunhas tardes da semana, unha chea de "morriñosos" das nosas aldeas e vilas, das nosas casas, da nosa xente. Foron os dous primeiros anos da miña chegada, logo cambiei de barrio e de amigos, por aquilo das distancias, nunha cidade tan extensa como Bos Aires.

Vintetantos anos despois fun a Santiago, ó Sanatorio da Rosaleda a visitalo, chamoume por teléfono Fernández Albor dándome a noticia de que estaba alí a facer unha operación sen importancia. Levei o último libro que publicara, A sombra ergueita. Encontro emocionante, cheo de agarimo, de lembranzas e de nostalxia, de saudade...

Como os días se perden entra a follaxe e ninguén os atopa, así me perdín del. Xa nunca o volvín ver, como a tantos outros. O meu recordo teno como un pintor de soños e un soñeiro de realidades.

Lorenzo Varela tamén se xuntaba nestas tertulias. Anque, en realidade, tiña unha vida fóra deste nucleo central. Namoradizo e aventureiro, fuxía das xuntanzas que lle roubaban tempo ó pracer do xogo da seducción. Nunca o entendín.

Tódolos xoves do ano 49 e mailo 50 viña xantar, xunto a Arturo Cuadrado, á miña casa da rúa San Martín. Pasabámo-las horas conversando das historias vividas durante a semana. Lorenzo era xenial, a súa vida era un completo desatino. Naquel tempo era noivo ou amante de Estela Canto, unha gran novelista arxentina, pero completamente tola; bebía como un cosaco e cando estaba un pouco achispado era como unha tormenta tropical, arrasaba. A Lorenzo pasoulle o amor, ou como queira que se chame, logo de poucos meses. Pero a ela non, e tiña uns celos que non a deixaban vivir. El comezaba xa outra teima cando unha noite, ó chegar a casa, Estela esperouno preto do portal e tiroulle á cara vitriolo (como nas novelas por entregas do século dezaoito). Ó presentir que lle ía tirar algunha cousa, puxo as mans e salvou a faciana, e o máis probable que os ollos. O xoves seguinte volveu a casa coas mans vendadas e con parte das fazulas queimadas.

Esa foi a rotura definitiva, drástica. Tempo adiante volveu namorarse, seriamente, de Marika Gertstein, coa que viviu ata a súa morte en Madrid. Non o puiden ver, eu en Vigo traballando e el na capital. Alí deixou a vida ós poucos meses da súa volta coa democracia. Así é a historia de tantos e tantos exiliados da nosa triste e penosa guerra.

Emilio Pita, poeta e escritor, exiliouse antes do trinta e seis. Non sei se marchou primeiro a Montevideo e logo a Bos Aires ou se a inversa. Eu estiven con el nas dúas capitais. Era un entusiasta de todo, calquera acontecer o enchía de ledicia.

Xabier Bóveda, parente de Aleixandre Bóveda, escritor. Pero nunca souben en realidade qué facía nin cómo vivía. Durante anos atopeino en conferencias e exposicións, sempre acompañado do gran patriarca das letras arxentinas, Arturo Marasso. Personaxe encantador e lúcido, falábame dun xeito que facía que me sentise unha "prima dona".

Arturo Cuadrado faláralles tamén de min a Rafael Alberti e Mª Teresa León. Unha tarde do mes de maio de 1949 visiteinos na súa casa da rúa de Las Heras. Con certo desacougo, pero cunha emoción difícil de explicar. Era un dos meus poetas preferidos da xeración do 27, o primeiro que ía tratar ó longo de catro anos, tódolos que pasei en Arxentina. Os dous foron para min como dous pais-irmáns a pesar da diferencia de idade. Acolléronme con toda a xenerosidade que poden te-los teus seres máis queridos. E na súa casa comezei a amizade dos grandes personaxes das letras arxentinas, peruanas, guatemaltecas e venezolanas.

Miguel Ángel Asturias, o teu recordo é á parte. Era como un baixorrelevo azteca, un rostro indio marabilloso, cunha humanidade nos xestos e na mirada estremecedora. Ían directamente á alma. Importantísimo escritor e gran recitador de Rubén Darío. Canto tomaba unhas copiñas de grapa (a augardente destas terras) versificaba preciosos poemas que logo interpretaba dun xeito fantástico. Namorouse dunha muller que estaba facendo a tese doctoral coa súa obra, e perdémolo das nosas vidas. Naquel tempo era o agregado cultural da Embaixada de Nicaragua. Casado, marchou á Embaixada de París e foi Premio Nobel polo conxunto da súa obra. Quede aquí a miña homenaxe ó amigo desaparecido.

Alberto Girri, o mellor compañeiro das miñas andainas bonaerenses. Viviamos preto un do outro, e compartiamos as mesmas afeccións e gustos pola vida. Os misterios dos homes e a poesía. A cultura con maiúsculas. Exposicións, concertos, conferencias e recitais. Chegou a se-lo poeta máis importante de Arxentina, cando o souben sentinme perfectamente orgullosa. Momentos excepcionais pasei e gustei xunto a el. Foi máis ca un irmán, estivo ó meu lado nos momentos máis difíciles da miña existencia.

Olga Orozco é hoxe unha poeta de primeira, e unha das mulleres do outro lado de Atlántico proposta para o Nobel.

Fixemos amizade no estudio de Battle Planas, o pintor surrealista. Daquela tiñámo-la esperanza de chegar ó máis alto da poética mundial. Se ti chegas, eu irei contigo. Pódelo asegurar.

Guillermo de Torre, outro personaxe da xeración do 27, compañeiro de Lorca na resistencia e amigo de Alberti. Era o cuñado de Jorge Luis Borges, casado coa única irmá Nora Borges, pintora coñecida en tódolos ámbitos culturais do país. El foi o que me levou un mércores ó 'Richmond" da rúa Suipacha para falar con J.L. Borges. Tódolos mércores xuntábanse arredor do mestre un grupo de novos escritores para escoita-la palabra e as anécdotas que tiña semana a semana para nós. Acudín a aquelas tertulias durante case un ano seguido. Logo marchou de viaxe e non o volvín ver. Por esas cousas misteriosas que ten o destino, non lle deron o Nobel. El foi, sen lugar a dúbidas, o escritor máis lido do mundo enteiro e con máis prestixio. Foi, en realidade, o gran mestre das letras americanas. Importantísimo foi estar á súa beira e participar dos seus coñecementos da literatura universal.

 

Nas noites en casa de Alberti aparecían personaxes como: Oliverio Girondo, a súa dona Nohra Lange. A escultora Gloria Alcorta, tamén poeta. Salzar Bondi, peruano exiliado, gran poeta; asasinado anos despois nunha manifestación en Lima.

Javier Abril poeta, a súa dona Didi Palma, neta de Ricardo Palma, o autor das Tradiciones Peruanas.

Mª Rosa Oliver, amarrada á súa cadeira de rodas. Escritora e unha das cabezas do Partido Comunista de Arxentina. As "súas pernas" era unha galega da provincia de Lugo, que sempre ía visitar e facíame baila-la muiñeira con ela. Xenial.

Jorge Larco, un dos máis prestixiosos pintores do país. Volvín atopalo en Nova York no 1955.

A Margarita Xirgu aínda a vin interpretar A casa de Bernarda Alba, facíame visitala tódalas tardes mentres non marchou a Montevideo como profesora do Conservatorio e á Escola de Arte Dramática. Ela fixo á mellor profesional do teatro uruguaio: China Zorrilla. Durante aqueles anos pintounos ás tres Raúl Damonte Taborda, botado fóra de Arxentina por Perón Tivera, anos atrás, un duelo a espada co xeneral. Curiosísimo. Facía tamén escultura, e foi o que me levou a coneee-lo prestixioso escultor Zorrilla San Martín.

            ARGENTINA
             Buenos Aires

Metrópoli cuadriculada en el inmenso espacIo
de una Pampa sin caballos, rebenques, boleadoras ni gauchos.
Se alarga, se ensancha apoyada en su Paraná
que no tiene orillas, ni riberas escarpadas,
que es un mar, un mar oscuro por el llanto guaraní,
despeñándose por la montanña hatia el olvido.
Es hermosa. Sus barrios son ciudades
bordeando el paralelismo de sus rutas callejeras.
"Corriente 348... " Todo suena a tango,
y el tango resbala por tu espalda hasta el escalofrío.
Conjunto de razas y de sueños incompletos;
cualquiera se enamora del aire, de tu aire,
del ombú y la plaza recoleta, del jacarandà
y de la voz que recorre tus esquinas.
 Buenos Aires, hermana de la palabra amiga
que navega hasta este puerto sin retorno.

(ARXENTINA, Bos Aires: Metrópoli cuadriculada no inmenso espacio/ dunha pampa sen cabalos, rebenques, boleadoras, nin gauchos. / Alóngase, ensánchase no seu Paranà/ que non ten beiras, nin ribeiras esgrevias, / que é un mar, un mar escuro polo pranto guaraní, / despenándose pola montaña cara o olvido. / É fermosa. Os seus arrabaldos son cidades / bordeando o paralelismo das súas rutas rueiras. / "Corrientes 348..." Todo soa a tango, / E o tango esvara polas costas ata o arrepío. / Conxunto de razas e de soños incompletos; / calquera se namora do ar, do teu ar, / do ombú e a praza recolecta, do jacarandá / e da voz que percorre os recunchos. / Bos Aires, irmá da verba amiga / que voga ata este porto sen volta.)

Viaxei a Uruguay no verán austral de 1949, invitada polos Damonte Taborda. A súa muller era a filla do importantísimo periodista Botana, dono do períodico Crítica, que requisou Perón para Evita. Toda unha historia. Era a afillada de Alfonsina Storni, e tiña unha chea de cartas preciosísimas.

Eles leváronme á presencia de Juana de Ibarbuni, gran amiga deles, Juana era unha muller guapa e interesante, presumida e coqueta ata con ela mesma. Para que non se lle notasen os anos recibía de costas á luz, na semiescuridade do salón. Á súa casa fun non sei cántas veces e gusteille tanto que escoitaba as miñas cousas con auténtico éxtase. A min dábame un pouco de vergoña, pero era tan agarimosa que eu me deixaba querer. A primeira vez que falei en público foi na casa da cultura de Montevideo (ela artellouno), sobre os Cancioneiros. Axudáronme todos a non saír correndo do patio. Era triste e acongoxante, ver á nai de Juana arrolando unha boneca polos corredores da galería. Estaba completamente tola. Moi triste todo. E a vida dela tamén o era.

Clara Silva era, pola outra banda, unha muller chea de vida e de alegría, a poesía que escribía era luminosa como ela. Veu un sen fin de veces facerme visitas a Bos Aires. Aquel verán xuntámonos todo o grupo que visitaba a casa de Rafael Alberti, escritoras, escultores e poetas. De noite iamos a "La Gallarda", o chalet que tiñan en Cantegril, e quedavámonos ata o mencer.

José Bargamin paseaba a súa personalidade por Carrasco, como o cabaleiro da triste figura. Carrasco é unha pequena vila residencial preto de Montevideo, onde tiñan unha casa tamén os Damonte Taborda. Bergamín consecuente coas súas ideas da revolución e da revolución das liberdades andaba sen acougo polo seu mundo interior.

Escribía rimas cheas de sensibilidade fronte ó mar, fronte ás súas costas, fronte ó seu país distante.

Unha tarde encontreime con el polas rúas de Madrid; pasaran unha chea de anos, pero a súa actitude fronte á política e o futuro, era exactamente a mesma, porque sempre foi el mesmo, impasible ante a incomprensión dunha España que deixara de comprender.

E tantos e tantos homes e mulleres de primeira, cos que compartín días e noites de farra e filosofías... E nun país como Uruguay, tan sinxelo, tan acolledor como había poucos naqueles momentos políticos e sociais no mundo enteiro. Onde o Presidente da República andaba só no coche, ou o atopabas pescando en Cabo Polonio, ou facía cola para entrar nun cine... Era impresionante para min. Alí comprendín o respecto ás ideas e ideais, o respecto á individualidade de cada quen. Pódese dicir que era un país case perfecto.

Esquecinme dunha muller fantástica, a agregada cultural da embaixa de Venezuela e Bos Aires, que tamén pasaba o verán en Punta del Este. Amiga de todo o mundo. Poeta de exuberante natureza do seu país. Era moi guapa e tiña un corpo cimbreante, con eses toques de sangue preto, que dá uns exemplares humanos formidables. Alberti sempre a saudaba dicíndolle, "podo meterme debaixo do teu bohío?". Ana Enriqueta levaba unhas pamelas tan enormes que non se lle vía a cara e por iso Rafael metíase con ela.

Tiña varios libros publicados en Venezuela e tamén en Arxentina, importantes. Era unha estupenda poeta e cunha facilidade para versificar que moitas veces nos metiamos con ela dicíndolle que parecía Lope de Vega. A súa deusa era Rosalía de Castro a quen escribira un precioso soneto, do que non recordo máis que o fin: "Rosalía caída y levantada, de mirto a mirto y de laurel fecundo hasta la llama viva de Teresa. Rosalía umbral de la belleza, Rosalía de llanto por el mundo y de delirio sin fin por mi cabeza". Marchou ó seu país no 52, e non sei qué foi dela. Nin lin sobre ela nada. Outra pérdida irreversible.

En Uruguay teño aínda familia, primos e sobriños da miña nai. Quizais o meu entusiasmo por esa preciosa e acolledora terra ten antecedentes sentimentais. Pero a verdade é que fun moi feliz os dous veráns que pasei nela.

          URUGUAY
          Montevideo y...

Primero de orilla a orilla,
con el tíempo tus hermosas avenidas y tus costas
y el Atlántico besando tus pinares.
Al otro lado un palpitar constante de memorias.
Mi sangre andaba por tus calles
en hombres y mujeres que lleveban mi nombre;
la estirpe de mi raza mudó de continente
explorando la imagen de su suerte pasada.
Por eso, Montevideo, me perdí en la nostalgia.
Zorrilla San Martín me esculpió los rasgos de tu tribu
y me llevó a dialogar con el viejo Vizcacha.
Duana de Ibarburu me cogió de la mano
para enseñarme la higuera de sus viejos amores.

(URUGUAY, Montevideo e... : Primeiro de beira a beira, / co tempo as túas fermosas avenidas e as túas costas / e o Atlántico bicando os teus piñeirais. / Á outra banda un latexar constante de memorias. / O meu sangue leileaba polas rúas / en homes e mulleres que levaban o meu nome; / a estirpe da miña raza mudou de continente / explorando a imaxe da súa sorte pasada. / Daquela, Montevideo, perdinme na saudade. / Zorrilla San Martín esculpiume os acenos da túa tribu / e levoume a parolar co vello Vizcacha. / Duana de Ibarburu colleume da man / para me enseña-la figueira dos seus vellos amores.)

Brasil foi a gran aventura. Un país inmenso para percorrer nun jeep, e gustar da súa inconmesurable beleza. Aportou ós meus sentidos a inmensidade e a grandeza, a luz e a sensualidade da selva.

O único escritor que coñecín foi Newton Freitas, xa o tratara en Arxentina, e de Bos Aires marchou a non sei onde.

O pintor Portinari penso que morrera xa, eu coñecía o que fixera ós Alberti en Punta del Este. Logo no Museo de Río de Janeiro gustei moito máis da súa pintura.

Pero o que realmente me chamou poderosamente a atención foron as esculturas do Aleixadinho, preciosísimas, e cun sentido ancestral da fermosura primaria.

Cando volvín novamente a Brasil, fai catro anos, volvín contemplar en toda a súa creatividade o prodixio das súas tallas na nova galería de arte.

Brasil ten meigallo. Un quixera quedar para escribir unha nova Odisea, unha nova epopea.

        BRASIL
        Rio de Janeiro

Nunca se cree lo imposible por ser compañero de la utopía
sin embargo la naturaleza burlona y caprichosa
rompió lo increíble para hacerse maravilla.
Enigmática estructura adaptada al árbol y a la flor.
 Prodigio de curvaturas y redondeces
donde el mar hace su nido en las playas
y en el cuerpo de la samba.
Todo sorprende, es inimaginable y misterioso
todo es una realidad perpetua y compleja
al mismo tiempo.
Perfecta en su estar.
El pan de Azúcar y el Corcovado, vigías permanentes
del mílagro.

(BRASIL, Río de Xaneiro: Xamais un cré o imposible por sere compañeiro da utopía,/ non obstante a natureza burlona e caprichosa / rachou o incríble para facela maravilla. / Enigmática estructura adaptada á àrbore e á flor. / Prodixio de curvaturas e redondeces / onde o mar fai niño nas praias / e no corpo da samba. / Todo abraia, é inimaxinable e misterioso / todo é unha realidade perpetua e complexa / ó mesmo tempo. / Perfecta no seu estar. / O pan de Azucre e o Corcovado, vixías permanentes / do milagre.)

En Cuba soamente dúas cousas trouxen na memoria: a resignación e o silencio. Non tiven a oportunidade de ver nin visitar ós escritores cubanos que viñeran a Santiago de Compostela, invitados pola consellería de Cultura, cando era presidente Rodríguez Laxe. A Asociación de Escritores en Lingua Galega fixo unha mesa redonda estupenda onde falamos e recitámo-los nosos poemas. Tanto a xente como o país son dun encanto especial, é unha illa especial.

Os escritores de quen falo eran o novelista (penso que un dos de máis prestixio) Miguel Barnet, que deixou que a familia marchara a Miami, e el con 18 anos uniuse a Fidel Castro na serra. Así mesmo, os poetas Pablo Armando Fernández, Manuel Díaz Martínez, e César López. Teño un garimoso recordo desa tarde e desa noite onde partillamos experiencias ata ben entrado o mencer.

          CUBA
          La Habana

Encerrada por sus aguas y libre por sus bahías
se rompe en cristales opacos y fachadas olvidadas.
La luz ciega a la sombra que envuelve
el movimiento cadencioso de un cuerpo
que deja la carícia navegando a la deriva.
Una encuentra la vegetación silenciosa
que bordea las ramblas de una Habana
durmiente y amorosa de sol.
El Caribe amarró a esta barca varada
a un puerto que se fuma el dulzor de sus canas...

( CUBA, A Habana: Presa polas augas e libre polas súas bahías / esnaquízase en cristais opacos e fachadas esquencidas. / A luz cega á sombra que envolve / o movemento cadencioso dun corpo / que deixa o aloumiño navegando a chou. / Ún atopa a vexetación silandeira / que bordea as ramblas dunha Habana / durminte e amorosa do sol. / O Caribe amarrou esta barca varada / a un porto que se fuma a dozura das súas canas...)

Os poemas son do libro Vivir, aventura irrepetible de Mª do Carme Kruckenberg. Editado por INICIATIVAS GUTENBERG, 1998, distribuído por Edicións Xerais de Galicia.