Pouco tempo despois da morte de Gude, Abragán notou no lado do corazón, baixo o mamilo, a primeira chaga. Era da grandura dunha faba. Logo foi medrando e, cando colleu a dimensión dun ovo de pomba, detivo aí o tamaño, puxo-se intensamente rúbia e comezou a feder. O cheiro trouxo a dor, e ambos a fuxida dos servidores que xa o cheiraban a cen metros cando viña polas estáncias administrativas do Pazo botando nun xesto repetido o perfume aliviador.
     Despois da Misa presidida co bispo e outras autoridades na que leu a tradicional oferenda do Reino e comungou coa expresión da pureza alumeando-lle a espresión, apareceu-lle a segunda chega no meio da fronte. Daquela decatou-se de que a comuñón, como tantas outras veces, recebera-a sen limpar os pecados que alguén lle ia amoreando na balanza.
     A terceira chaga xurdiu cando apañou a porcentaxe dos benefícios dunha obra pública concedida por el mesmo, esta vez na man direita, facendo resaltar as longas raias do M que a natureza nos puxo a todos os humanos. Durante unha tempada non apareceron máis, e Abragán comezou coas consultas aos doutores. "Ao menos -ordenaba-lles-, quitade-me este fedor que espaventa até aos porcos". Non quixo crer no veredicto: cancro. El, un dos homes con máis poder sobre seres e facendas, non suportaba a realidade de que os cartos non pudesen frear a descomposición do seu corpo. Viaxou á outra beira do mar onde o maior especialista do mundo logrou deter o proceso de podredume e mesmo suavizar o cheiro que o acompañaba, pero non pudo tampouco coa lei da natureza. Pousou-se a cuarta chaga no seu sexo, despois dunha noite de pracer coa moza que ao seguinte dia entraria a formar parte da longa ringleira de azafatas ao seu servizo. A quinta, cando deu a orde aos esbirros para cargar contra a xente que protestaba ante as portas do Pazo. Os feridos, no Hospital, sentiron a dor das pancadas suavizada pola alegria, ao saber da nova chaga de Abragán agarrada na meixela esquerda como unha carracha. A voz popular falaba da sua próxima morte cada vez que pillaba o avión para se submeter a duras sesións de radiacións, e el, acostumado a vencer sempre, ria dos murmúrios ao comprobar como o cheiro e a forte cor vermella diminuían despois de cada tratamento. Volvian-lle o acougo e a frialdade característicos, pero, logo, coas dores renovadas, comezaba a pensar en que tiña que mudar a ocupación. Quizabes retirar-se da vida pública. Mais, que ia facer? Como matar as horas? Como deixar os negócios lucrativos? E como cambiar, como, se non era quen de se arrepender dos feitos que causaran a maldita podredume? Intentou-no, pese a todo, con aquel pequeno grupo de alcaldes que non se lle submetian. Quixo admití-los na sua rebeldia, mais a soberba de non ser discutido acabou por se impoñer de novo, e abaixou-nos friamente con cartos e presións. E como desfrutou! Custou-lle a sexta chaga imprimida no embigo, e a séptima, na caluga. Dorosas, cheirentas, dun vermello chamativo.
     Xa os médicos estranxeiros non puderon frear a desfeita. Abragán pechou-se nunha sala do Pazo como un leproso condenado ao retiro. Ali, nos seus paseos desesperados, observando as chagas repetidas nos Cristos góticos que enchian a parede, soubo que a enfermidade pedia unha santa solución. Estaba disposto a todo para fuxir daquel destino. Pero necesitaba un sinal, algo que lle oferecese garantia de vida. Permitiu que os asesores tapasen o nariz con mascarillas para resistir a longa sesión na que quedou acordada a viaxe polo Camiño. Abragán puxo o hábito de oferecido, e coa cuncha e o bordón, rodeado de servidores, partiu do Pazo como un condenado que mandan ao exílio. Ás poucas léguas, subindo os altos montes do Cebreiro, sentiu-se mal. Non aturaba a presenza teimosa das chagas. Baixou do coche sen permitir compaña. No cruceiro orientador de camiños, mentres tomaba a droga do alívio, reparou no home ali sentado, vestido como el, de expresión bondadosa, como ida, como aparvada. "É un infeliz", dixo-se. O home, sen deixar o sorriso, petando co bordón no chanzo do cruceiro, falou: "Son Xacobe, e vou-te axudar. Teño-che moita experiéncia de peregrino, e teño o permiso de Manolo do Mundo". Abragán non soubo que responder, e Xacobe, tocando-lle a chaga da fronte con dous dedos suxos de terra, continuou:
     - Ah, pillabán, que non podes facer asi a viaxe, con tanta comodidade de xente e mais de coches. Queima os cartos, despide os homes cando chegues a Roncesvales e desde ali, só, vén-te andando até Santiago.
     Abragán pensou que aquel home estrafalário de riso parvo lle estaba tomando o pelo, e con burla perguntou:
     - E quen es ti para me mandar?
     - Xacobe, dixen. Se queres que as chagas desaparezan comeza por arrepender-te das pillarias que levas feito, e fai-te bon, burriño, que che convén.
     Abragán mudou de cor. Acaso era o sinal que pedira?. Pero con aquela pinta de esmoleiro quen ia crer no pobre peregrino.
     - Eu sigo, amigo. Guia-te da intuición cando precises de respostas. Seguro que te hei ver máis veces, pois camiño seguido polo Camiño, e valla a miña eterna repetición.
     Botou un risiño e foi-se contra as sombras. Abragán xa non sentia a dor na chaga da fronte, e quixo perguntar-lle ao esmoleiro, pero xa el desaparecera.


     En Valcarlos prostrou-se Abragán ante a imaxe do Apóstolo. Non sabia rezar. Comezaba outra vida. Pero soubo pedir con insisténcia ainda enchida da sua característica arrogáncia, a desaparición das chagas. "Ao menos o fedor", repetiu sen quitar os ollos do rosto da imaxe, lembrando a fuxida súpeta da moza ao entrar el na Igrexa, e o bruído dos seus vómitos, fóra.
     Estremeceu-se ao mirar para os altos de Ibañeta. "Todo iso terei que andar -dixo-se-, e descalzo, abandonado de servidores e amigos. De que me sirven agora os cartos amoreados nos Bancos?". Buscou o pequeno val onde floreceran as lanzas das doncelas de Carlomagno, e atopou-no, e axiña as viu a elas, a centos, de brancos vestidos e coas mesmas lanzas que no canto de flores e froitos penduraban longaínzas. Bailaron as damas desprendendo-se das vestiduras bailes obscenos para despertar o seu desexo, e vaia se o despertaron, mais a calor do seu sexo irritou a ferida, e berrou como se lle acabasen de cravar un puñal. Apareceu o puñal traizoeiro unha vez que as doncelas se esvairon, ao pé da camélia florecida do camiño. Xuraria que un instante antes a vira nua de flores. Tiña sangue fresco o puñal, e da chaga do corazón agromaba tamén, e veu-se-lle ao maxin a imaxe de Gude ao cair despois do tiro, a de Garaloces..., a de tantos. Era remorso ou vergoña o que sentia? Quen o encamiñara até a planta recén florecida? Pareceu-lle ouvir un riso de burla. Xacobe? Camiñaba Xacobe acarón del?
     Moitas horas pasaran até conquistar os altos de Ibañeta. Sangraban-lle os pés. Sentia o corpo esnaquizado. Caiu de fociños ante o monumento a Roldán. O sol xa se poñia cara á Santiago. Nunca ali chegaria. Fixou-se a Via Láctea no ceo sen el se poder erguer. Sentiu laios de cans, quizá oubeos de lobos, e o axirido agudo da noitébrega enriba do rebolo. A morte seria máis doce que o seu estado. Chamaria os servidores. O sacrifício non se fixera para homes coma el.
     Decidido ia, ao mencer, trenqueleando, na busca dun teléfono, en Roncesvales. Quedaba a vila abaixo, perto, entre néboa que non sabia se saía da terra ou dos seus ollos. A chaga do corazón deixara de sangrar. Seguia o puñal co mesmo sangue fresco. Nunha volta do camiño estaba o peregrino, vivo como unha rosa, pero suxo de po e lama.
     - O Camiño é duro, Abragán -dixo-. Crias que todo era mandar ou ver doncelas espidas.
     - Non me veñas con sermóns! -contestou rabioso.
     - Consola-te, que outros pior o pasaron.
     - Prefiro morrer antes que seguir. Vou chamar ao Pazo.
     - Daquela a morte é segura. Deixa que o corpo se vaia afacendo. Só tres dias, ho. E despois decides.
     - Merda!
     Abragán comezou a andar apoiado no bordón, humillado. Axiña se volveu para lle pedir ao home que o acompañase. Ao menos a conversa quitaria-lle presencia ás dores. Pero o Xacobe, con mágoa nos ollos, dixo-lle que tiña que volver a Valcarlos a falar cun grupo de peregrinos. Marchou asobiando.
     En Roncesvales dubidou cando se achegou ao teléfono. Estaba xusto acarón da Colexiata. Buscou o Silo de Carlomagno, estremecido ao pensar que era a tumba de Roldán. Pero, ao menos, a morte viñera-lle ao heroi da guerra, sen sofrimento, ainda que de súpeto, e non soubo entender por que, viu a Roldán correndo como un coello diante dos fortes vascóns e berrando morto de medo.
     Deixou-se cair ante a porta do Silo. Non podia máis. A xente fuxia del tapando o nariz. Con grande esforzo conseguiu poñer-se de xoellos. Choraba como un arrependido. Deixou o puñal sobre as pedras. Nun instante, xa non o viu. No seu lugar agromara unha rosa branca. Espiu-se de meio corpo ao non sentir a dor da chaga. Desaparecera a chaga do corazón. Bicou a pedra fria e, por primeira vez, sentiu-se humilde.


     Oito dias pasou Abragán naquel albergue do que todos fuxiron, apalpando arreo a pel limpa do mamilo esquerdo para comprobar que non era un soño. As autoridades declararan o lugar en cuarentena. Negaron-se os médicos a atendé-lo, e só a caridade dunha vella familiarizada coa morte serviu para lle poñer os pés en disposición de andar. Unha noite fuxiu despois de lle prometer á muller riquezas que a fixeron rir. Moito pensou nos hospitais de beneficéncia anulados por decreto para demostrar que os pobres xa non existian no seu território. E ainda asi, despois da experiéncia, sentia noxo pola xente necesitada. Sentia noxo do seu fedor, dos seres que pudesen aturar a sua podredume. Despois, a soidade do Camiño, cos pés curados e xa endurecidos, amosou-lle as primeiras, ainda que tímidas, satisfaccións. E a chaga, a chaga desaparecida, trouxo-lle a esperanza, e logo, a soberba.
     En Leire deron-lle de comer un pouco pan e unha salchicha, e partiu ao mencer fuxindo da calor, cunha súpeta presa sen explicación. A presa chamou pola ansiedade. Non ollaba a paisaxe nen a xente que continuaba a fuxir. Anoitecendo viu a luz pequeniña, a estrela brillante pousada sobre Eunate. Era esa a meta intuída. A planta octogonal do monumento trouxo-lle o alento da morte, pero outro tipo de morte, vivificadora. Cantos peregrinos acabaran ali os seus dias para renacer? Até unha raíña, seica. Ria o bafomet da portada con riso diabólico. O bafomet reproducia a sua mesma cara. Abragán nunca sentira o terror que lle puxo, e correu para o interior da igrexa a buscar defensa no firmamento pétreo sostido por oito nervos. Subiu até a espadana. Na mesma vertical do ponto onde se atopaban os nervos interiores, baixa, viu a estrela grande, luminosa, e oito máis pequenas ao seu redor, gardando-a. A Via Láctea colocara-se como unha espiral en movimento. Da estrela grande baixou un raio a sinalar a chaga da fronte. Non sentiu as horas, exposto o rosto á misteriosa luz, enviso no recordo das pláticas lidas nas igrexas, das suas comuñóns e procesións, da representación oficial mantida ante unha relixión que xogaba tamén ao poder e mando por el venerados. Cantas veces entrara na Catedral baixo pálio, vitoreado polos súbditos preparados polos esbirros, cheo de fachenda e de graves faltas sen confesar? Fodera por primeira vez a Aldixe no mesmo lousado sagrado da capela do Pazo. E ali, no seu panteón, dera-lle morte a Gude. Cantas histórias vividas no sacriléxio encheron as horas, dias, que Abragán pasou no observatório de Eunate sen sentir o tempo nen necesidade corporal! Cantas estrelas danzaran riba del, arredor das oito que mandaban a sua proxección inclinada en nove graus aos pontos onde nacian os nervos da bóveda. Como sentiu Abragán, choroso e acobardado, o mistério que a História ainda non desvelou en Eunate, e a máxia, as correntes telúricas e cósmicas centrando o eixo da espadana coa sua fronte. E ao fin, cando de mañá abandonou as terras chas queimadas polo sol, metendo-se entre os choupos que ian percorrendo o pequeno regato de Eunate, botou a man á fronte e notou-na lisa, e axiña un doce aroma a lílios silvestres que a Natureza puxo no seu nariz en homenaxe.


     Hai que subir desde La Seros, entre penedos amurallados e bosques de caxigos, serpeando, afogando-se coa brusca pendente, até acadar a meta de San Xoán da Pena. Abragán, antes de iniciar este treito do Camiño, matou nun reservado dun restaurante a fame toda amoreada desde Roncesvales. Arranxou o pago cunha chamada telefónica e saboreou de novo as reveréncias que a pesar do fedor lle botaron ao sair. E se se enteira o Xacobe?, pensou nun susto. Pero ao lembrar o seu sorriso infeliz abandonou a preocupación.
     A subida a San Xoán, co estómago cheo de máis e o viño anubando-lle a cabeza, resultou-lle vingadora polo seu novo pecado. Creu morrer no mirador do monte alto dominado polo espreitar das aigas. Abriran-se-lle outra vez os pés. Cando chegou ao recinto monumental non pudo aprezar o mistério da pena cobrindo o claustro. Ao se acabar as visitas, os guias, botaron-no da esplanada, temerosos e anoxados, e pasou a noite no bosque sobre ervas humildes recollidas ao escurecer. No decurso de dous dias pediu esmola aos turistas para levar algo de comer á boca. Alguén o retiña na esplanada sen lle permitir entrar ao cenóbio. Cando o intentaba sentia cambras nas feridas e fuxia ao bosque a apagar os berros, a enfriar na auga dunha fonte as calores. Arrepender-se foi unha nova palabra intuída na tortura, no medo sobre todo, e acabou por entendé-la mirando para a terríbel chaga da man direita adormecida agora, como morta. Fora sonada no País pola lixeireza aprendida na rapina ao amorear fortunas baixo a sombra protectora do poder, ou ao distribuir os cartos dos demais ante a gritaria agradecida duns cantos servidores. Tímido, cangado, Abragán puxo-se, ao quinto dia de chegar a San Xoán, na porta de entrada do cenóbio, e cando notou diminuir o peso da man, pasou á igrexa da parte baixa. Na ábside rocosa agardaba-o o Xacobe ocupado en aguzar cunha navalla a ponta do bordón.
     - Todos te estamos axudando, Abragán -dixo-lle.
     - Fiades-vos de min?
     - Eu si. Até o ferriño do caxato amolece co tempo.
     - Non son bon, Xacobe. Aviso.
     - Nunca dirias iso se non te arrependeses.
     - Non xaxuei. Comin como un porco.
     - Unha caniña ao ar tampouco non ten por que atormentar-nos.
     Riu Xacobe levando a man suxa aos lábios. E seguiu, indicando-lle un pequeno obxecto que descansaba enriba do altar e comezou a brillar como un rubí en canto o sinalou:
     - É unha ampoliña de sangue. Colle-a, xa verás que maravilla.
     Asi o fixo Abragán, deslumbrado polo seu reflectir, mais só meté-la entre os dedos foi-se de fociños contra o chan ante as gargalladas sonoras do Xacobe.
     - Perdoa, ho, que esquecin avisar de que pesaba un pouco.
     - Un pouco -berrou Abragán-, se debe chegar aos vinte quilos! Como unha cousiña insignificante pode pesar asi?
     - Cousas do ceo. Terás que levá-la contigo até o Cebreiro, e deixá-la ali, no Santo Graal.
     Abragán arregañou os fociños, mirando para a xóia. Era como un ollo de vidro abeirado graciosamente por pequenas rosas de sete follas.
     - Non aturarei -queixou-se.
     - A todo se afai un. Levará-la na man direita. E non é mellor que aturar esa chaga?
     Entendeu Abragán, e resignou-se.
     - Cantas probas máis terei que pasar?
     - Anda, vai para o claustro -indicou Xacobe como se non ouvise a pergunta-, que é un anaco de ceo nesta Terra. O sentido da pedra ha-te aliviar.
     Mirou o relóxio e comezou a se espelir.
     - Non sei como fago, pero sempre chego tarde.
     - A onde vas esta vez?.
     - Teño unha entrevista con Manolo do Mundo. Non lle chista que o fagan agardar, e vai-me rifar outra vez.
     - Moi má hóstia debe ter ese home -dixo, ainda, Abragán, vendo como desaparecia o amigo polas escaleiras.
     Visitou, logo, o claustro, deixando a relíquia sobre o altar para aforrar por un tempo o peso. Certamente aquel espazo debia ter algo do Paraíso, porque tan só traspasar a porta mozárabe deixou de sentir a moléstia das chagas e o fedor, e pareceu-lle que as forzas da mocidade animaban de novo o seu corpo. Era a trégua, supuxo. Asi pudo ver o capitel onde un San Xoán noviño, máis que se apoiar, deitaba meio corpo no de Cristo, e con que serenidade asistian todos os apóstolos á Derradeira Cea sabendo que despois viria a morte. Fixou-se nos ollos de améndoa das figuras, grandísimos, e decatou-se de que eran a forma e o tamaño xusto da capsuliña que o Xacobe lle dera. Acaso a arrincara dali. Ao pillá-la, logo, cando definitivamente abandonou bosques e cenóbio, sentindo o contacto da chaga coa relíquia, notou o alívio e viu a palma da man branca e lisa como antes fora. Volveu ao claustro desfeito en louvanzas, e dixo: "Isto funciona como Diós". Estaba seguro de que o Xacobe non lle censuraria a frase.


     - Agora só cheiras a cincuenta metros -berrou-lle Xacobe desde o coruto das pedras que formaban o milladoiro da Cruz de Ferro.
     - Pero ainda me foxe a xente.
     - As tres curadas eran as do cheiro máis apestoso -seguiu a razoar como se non ouvise o compañeiro.
     - Pero ainda me foxe a xente -insistiu Abragán.
     - Claro, es un apestado, ou xa o esqueciche?
     Intentou baixar Xacobe e acabou rolando polo milladoiro até as ervas húmidas. Ao erguer-se queixaba-se dun pé torcido ante a satisfacción non reprimida de Abragán. As barbas e o longo cabelo quedaran-lle emporcallados.
     - Poderán reproducir-se as chagas que curan? -perguntou Abragán con ollos avivados.
     - Nunca. Este é-che un traballo sério, ou que?
     - Perdoa, non te incomodes.
     - Non me incomodo -berrou alporizado Xacobe ainda queixando-se do pé. Os seus ollos claros produciron-lle tenrura a Abragán, e estrañou-se de sentí-la.
     - Despois do que levo camiñado poderia seguir andando o resto da vida -dixo Abragán dispoñendo-se ás confidéncias-. Os meus pés parecen zocos, xa non fedo tanto, e teño a forza dun boi.
     Volveu-se para os lombos ermos do Irago, dun verde claro e suaves ondeacións, e aturuxou batendo no peito cos puños. Logo cumpriu co rito dos peregrinos botando a sua pedra na Cruz de Ferro. O Xacobe ollaba-o sen pestanexar, e asombrou a sua cara cunha nube repentina de inquedanza.
     - Non é bon que xa te sintas ben.
     - Pois diso se trataba, penso.
     - Si, pero recuperache antes de tempo, e iso chama as tentacións.
     Ficou a cismar. Nunca Abragán lle vira unha expresión que mesmo o facia solene. O Xacobe, como adivinando, cambiou-na pola de sempre e riu como se acabase de pensar nunha trasnada.
     - Precisas coñecer a San Xenádio, compañeiro, non vaia ser que teñamos que comezar de novo en Roncesvales. Non che teño nengunha gana de repetir, sabes?
     Abragán encolleu os ombros. O Xacobe sacodiu a esclavina e o saio facendo nubes de po.
     - Ainda que te desvies unha miga da rota non pasa nada -dixo, e comezou a asubiar ollando cara aos montes prateados de Penalba e Aquiana.


     Con má uva dispuxo-se Abragán ao novo sacrifício. Subira desde Ponferrada pola ribeira do Oza, parando en Montes para ler na pedra de San Frutuoso a história da construción do mosteiro. Os choupos ian desaparecendo canto máis subia. Viu a Pena Alba, e baixo dela a igrexa de Santiago iluminada polo solpor na porta xeminada. Naquela xóia todo era dobre: os santos soterrados, as ábsides, as xanelas, a porta..., e no canto de lle inspirar tal observación profundidade relixiosa trouxo-lle a gana de muller, polo que resolveu continuar até a Cova de San Xenádio sen dar repouso ao corpo debecido. Carreiro de cabras asomando ao Val do Siléncio era o camiño. El sentia música, e non podia sacar da cabeza as imaxes das mozas que se lle entregaran para non perder prevendas ou esmolar ocupación; a da casada enganada con mil mañas e montada pola forza no vello muíño lancarino. A resisténcia delas aumentaba-lle o goce. E lembrou a frase que non pudera reter cando un xornalista lle perguntara na campaña das últimas eleicións pola perda posíbel de moitos votos: "Só cos das que levo fodido xa me chegan para gañar". Sentia-se, agora, avergoñado da animalada, e para se convencer diso tripou con forza os pelouros aguzados do camiño.
     Ao chegar á cova, espiu-se. Pillou o látego deixado ali a mantenta e bateu con forza nas coxas. Reduciria aquela carne dura tan axiña renovada. Pero sentia pracer contemplando o sangue derramado na terra. Viu a muller na entrada, vestida de monxa, cun feixe de rosas brancas nas mans. E detrás un vello espido flaxelando-se. Caia-lle o hábito á monxa e movia ritmicamente as cadeiras de carne sonrosada. Abragán berraba adoecido. Intentou deitá-la no chan, mais ela converteu-se en corvo que saiu voando cara ao val. De súpeto, Abragán botou a rir, e dixo: "Agora, para completar o cuadro das tentacións aparecerá o demo. Ouh, Xacobe, que pouco orixinal es". Pero equivocou-se. No canto do demo apareceu o mesmo San Xenádio que se lle puxo a contar as aventuras da construción de Santiago de Penalba até dormí-lo. Entre sono e flaxelación, comendo raíces e plantas tenras, Abragán pasou tres dias e tres noites intentando baixar unha carne viciosa persistentemente rebelada. Conqueriu-no, ao fin, no mencer do cuarto dia ao se emborcallar nas vizosas ortigas da beira do camiño. Daquela volveu o corvo grallando con mil gorxas para botar direitamente o peteiro fero contra a chaga do seu sexo. Abragán desmaiou-se coa dor. Cando acordou, o sol acariñaba tenramente o corpo en carne viva, e o resio poñia bágoas nun sexo limpo e perfumado. Que lindo estaba o Val na mañá, e que siléncio santificado transmitia.


     Comezaba Abragán a aprezar os perfumes do campo. O peso da relíquia baixara-lle contundentemente o ombro direito. Descobrira que cofando as feridas con ela ia-se-lle a dor, e sentia agora ter que deixá-la na ermida. As nubes grises baixaran até o povoado de Pedrafita. Non se via unha alma. Entrou na capela sempre anoitecida. O Santo Graal cintilaba coa mesma luz da capsuliña. Sentiu a chaga da meixela esquerda como se o chamase, e tocou-lle suavemente.
     Un xordo gritario de voces obrigou-no a se volver. Recoñeceu os alcaldes que non subvencionara, as mulleres violadas, os que o combateran e cairan en desgraza..., en fin, os perseguidos todos do seu longuísimo reinado, cada un cunha pedra na man e un candado na boca. A choiva de coios veu axiña, caindo sobre as chagas que ainda lle quedaban, e nunha segunda sesión centrando-se na meixela por el, nun xesto involuntário, oferecida. Logo viu-nos a todos quedos, sorrindo, cunha espécie de halo azul rodeando-lles a cabeza. Apenas se pudo prostrar ante o Cáliz Sagrado. Sentiu como se alguén lle furase as chagas con cravos. A urna do relicário, logo, foi-se abrindo paseniño, e el, con dificuldade, logrou introducir no Graal a capsuliña xa sen peso. Viu o sangue subindo até a borda da Copa, reflectindo na sua tona a cara del, a chaga lacerada. Mais non desapareceu. Foi-se-lle a dor coa raiva. Fuxiu para o albergue de peregrinos, na parte baixa do povoado. Habia ali un barullo de voces e peleas por conseguir os mellores lugares para se deitar. Cheiraba a droga dura. E ao entrar, volveron-se todos contra el chamando-lle zombi. Ainda fóra foi de novo apedrexado.
     Dormiu Abragán na corte dunha casa viciña roubando-lle a calor ás vacas. Ao menos, elas, non lle fuxiron. Sentia que os milagres xa o abandonaran. Habia tempo que o Xacobe non aparecia. Algo fallaba. Quizabes os maus pensamentos de soberba, aqueles outros que a ninguén confesaria. Viu-se tan desgraciado, e dixo-lle ás vacas, lembrando os cartos oferecidos aos labregos para que as sacrificasen: "Tede piedade de min. Merezo este castigo".
     Acordou pola mañá co barullo do povoado. Sentia-se fresco, acougado. A néboa bagoenta continuaba, esvaindo casas e pallozas. Levaran-lle a esclavina e o bordón. Ainda, baixando o Poio cara á Samos, seguia sen se decatar da rosa fresca en que se mudara a sua meixela.


     Desde que entrara no seu País eran-lle os tormentos máis penosos, non os do corpo, senón os do espírito. As persoas que lle renderan pleitesia fuxian-lle agora ou, vingativas, apedrexaban-no. "Quen vos sacou do esterco? -berraba-lles el-. Quen vos encheu o peto de diñeiro?. Maricóns!". Pero o mau das aseveracións estaba en que a masa de xente a quen lle berraba non era, precisamente, a que favorecera, polo que as palabras poñian máis carraxe nos vingativos.
     Paseniño, ia engolindo as léguas que el mesmo sinalara en pedra co símbolo da vieira, e ia vendo a estrada nova dos peregrinos tamén construída por el, con voltas e máis voltas para non partir as leiras dos amigos, estragando a paisaxe sentida agora con ollos diferentes, máis sensíbeis. Asi, amedrontado, fuxindo da xente e mais dos cans, entrou en Samos meio rebentado e correu a se prostrar no escuro ante o Apóstolo. Alguén lle chistou desde un confesonário, e aló se dirixiu.
     - Agora, amiguiño, vas-te até a Capela do Cipreste, que has facer unha chea de mandados ben mandados.
     Ouviu a voz, pero a ninguén viu, e obedeceu. "Subirás ao cipreste -resoou-lle na cabeza- e nel te acomodarás un dia inteiro coa sua noite, e cada catro horas pendurarás-te del o que leva o rezo de catro Credos, estando, nese tempo, inclinado para que o bon sangue apoce na chaga do embigo e bote del o mau que noutrora usache en comprar a xente para que servera os teus latrocínios".
     - E non se che poderia ocorrer algo máis enrevesado? -perguntou en alta voz Abragán como se diante del tivese a Xacobe, ou quizabes a Manolo do Mundo, pois a experiéncia do longo Camiño indicara-lle que era quen utilizaba o pobriño do Xacobe, pois non posuia este a má hóstia suficiente para idear tormentos tais.
     Só a esperanza de curar as duas últimas chagas o animou a subir ao cipreste dous dias despois da orde, tempo que empregou no retiro dunha cela abandonada do Mosteiro, asando pombas pilladas cando dormian e tomando ponches feitos con leite francés -pois o do País xa non existia- recollido nas ringleiras que os pobres de pedir formaban no claustro, e ovos das inocentes e pacíficas aves. Perguntou-se se era lícito o caso nas regras do Camiño, e o riso xacobeo que veu de arriba convenceu-no de que si. Ainda asi, caro lle custou aturar a incómoda posición dos catro Credos, e máis a surpresa de ver, cando asi se poñia, un exército de homes e mulleres superior ao que en Valcarlos fixera o aproveitado de Carlomagno coas doncelas, encadeados todos con pesados ferros e guindando-lle sen compaixón as moedas con que no seu dia os comprara.
     Nos últimos rezos, estando el de cabeza para abaixo, apareceu-lle o abade Mauro que fora superior do Mosteiro habia anos, pequenote, pouca cousa a non ser no seu nariz, co báculo de prata e unha altísima mitra encaixada malamente na cabeza, e dixo:
     - Compañeiro, a que chegamos os mortais. Pasa-che isto por ser animal e querer facer en dous anos o que ha levar vinte.
     - Os tempos mudan -dixo con esforzo Abragán.
     - Tes razón, pero ainda asi non hai por que apurá-los. Agora sodes pouco pacientes. E ademais, que ganas tiñas ti de torturar a xente?. Iso non se fai. A xente hai que a ir convencendo para que se aveña ao que un quere. Hai que falar, Abragán, polas boas, sen violéncias. E ceder algunha vez, que ti nunca quixeche.
     - Oh, Mauro, que pouco sabes ti do revirada que é hoxe. Cos teus métodos non convenceria nen ás beatas.
     Riu o abade como se non tivese pulmóns, mentres o peregrino, acabado o rezo, volvia sentar na póla do alcipreste e limpaba as sudes que corrian como un rio polo seu rosto.
     - Na miña época arranxaban-se os choios cunha xarra de bon viño e un cabrito, e todo o mundo quedaba contento.
     Agora foi Abragán quen riu, un tanto desesperado xa pola xinástica.
     - E matar, Abragán, matar... Iso é terríbel. Que pouco valor lle dades á vida dos demais. Pero ben pensado, ás veces é mellor a morte que a humillación... Anima-te, ho, que só che queda unha chaga.
     - Duas! -exclamou, súpeto, Abragán.
     - Ah, si, duas. A do embigo ainda segue aí. Acabou-se-che o tempo de suplício, creo, baixa daí.
     Abragán mirou o relóxio e baixou do cipreste con axilidade milagrosa. Estarricou-se seguido ante a mirada atenta do abade.
     - Arrependes-te de tanta cómpra feita?.
     Abragán ollou-no en fite, e nos ollos pequeniños do abade viu outra vez os homes e mulleres encadeados guindando-lle pesetas.
     - Arrependo-me, si. Mais, sendo xustos, hai que dicer que tamén esa xente cometeu pecado por se deixar mercar como os burros. E nen un caso houbo en que tivese que porfiar.
     - Certo, por iso fomos contigo tan benévolos. Axoella-te, logo.
     Asi o fixo Abragán cos ollos anegados en bágoas, e o abade, extendendo o báculo, tocou-lle con el no embigo, mais non pudo atallar o riso que lle veu, e coas convulsións furou de máis, facendo que Abragán botase uns berros estarrecedores. Pero a chaga desapareceu ao fin, e ainda o abade Mauro, lembrando os seus tempos en activo, tivo que recomendar ao arrependido para que o frade da hospedaria lle arreglase o corpo mortificado co fortalecedor viño Pax das suas debilidades. O abade non podia resistir a visión do sangue, e sabia que Abragán habia chegar a Compostela coa mostra dos pesares do Camiño, iso si, pero sen aquela pinta de nazareno, que vaia por Deus... a sona que lles crearia!...


     Encolleu-se-lle o corazón ao ver as agullas da Catedral desde o Monte do Gozo. Pasara meia vida indo arreo á capital, e agora tiña a sensación de que a visitaba por primeira vez. Transcorreran tres anos desde que saira de Roncesvales, e parecia-lle un tempo imenso, unha vida pasada de esmoleiro polos camiños. "Ouh -pensou- como se eternizan os maus momentos!". Chorou Abragán, pois, coa emoción, e sen conter-se, botou a correr, sen o bordón, pero cunha grande vieira pendurada do pescozo. Era o 25 de Xullo de 1999, Ano Santo, e apenas se podia dar un paso polo Camiño de tanta xente que o seguia. Pouco lle importaba, pois a chaga que na caluga lle quedaba facia o milagre de avisar como unha buguina de perigo, e a xente botaba-se aos foxos ou fuxia despavorida antes de el asomar. A chaga, ao ser única, aumentara de tamaño, e co tamaño tamén subira o cheiro, de xeito que cando entrou na Catedral abarrotada, cheo de po e suarento, cambaleando, con meio corpo nu e a caluga ben visíbel, os seus vellos amigos de profisión e crencias pararon, anoxados, a Oferenda, dirixindo os ollos á sua peregrina persoa emagrecida e avellada, e máis cheirenta que os mortos todos que naquel momento estaban a dar as guerras do mundo. Falara o Rei do arrependemento consolador e da esperanza, e contestaba agora o Arcebispo referendo-se á onda de corrupción que asulagaba o Reino. Abragán parou fronte ás autoridades disposto a pedir non só o perdón que traballara, senón tamén o arrependemento de todos os que ali o observaban, "que tedes que rañar tanto coma min", berrou coa experiéncia que lle deran os santos do Camiño, e en menos tempo que leva o rezo dun Pai Noso, estaban todos batendo-se no Pórtico da Glória para poder sair, xa non se sabe se polo efeito das palabras de Abragán ou polos acedos vapores do seu fedor.
     Abragán, tamén anoxado, dirixiu-se á cripta solitária e rezou até ben entrada a noite. Uliu o arrecendo do botafumeiro posto a voar polo transepto. Apertou a imaxe do Apóstolo polas costas para lle dar o bico. Pareceu-lle sentir unha gargallada. Xa movia a cabeza con soltura. Sentia un benestar tan grande que lle trouxo a añoranza dos seus poderosos tempos. A idea de mando regresaba, e con ela a arrogáncia e a soberba que cria desaparecidas coa maligna chaga. Volveu para a cripta a meditar. Xacobe incomodara-se cando el perguntou pola curación irreversíbel das suas chagas. Nunca se reproducirian, logo. Renunciar, pois, a unha vida de regalo? Seria parvo. Os tempos e as culturas xa non o predicaban. Agardou camuflado nas sombras até as doce. Coas badaladas da Berenguela chegou forte balbordo de voces desde o Obradoiro, e imediatamente, o Xacobe, suxo como sempre, e como sempre confiado.
     - Estou cansísimo, Abragán. Hoxe non hai quen pare por aqui. Mira que lles dá a todos por vir o mesmo dia... Pero observo que andas moi caladiño. Pareces outro sen chagas, e dá gosto achegar-se a ti.
     - Tamén o traballei.
     - Tamén, si señor. O Camiño mata-nos para que resucite en nós un novo home limpo. Deixache nel o fedor e rexurdes agora cos perfumes do lírio. Aqui estou para celebrá-lo contigo... Pero que fas?... Que fas, Abragán, amigo...?.
     Ao pobre Xacobe non lle deu tempo a reaxir, mais ainda que lle dese tampouco non o aproveitaria para se defender. Abragán mirou para a vieira ensanguentada e non se estrañou da expresión beatífica de quen acababa de atraizoar. Saira-lle un leve resplandor arredor da cabeza e sorria con ollos doces dirixidos cara á bóveda da cripta. Xa non reprimiu, Abragán, a emoción que o ateigaba, o placer sentido antes e recobrado agora. Non sen esforzo, e maravillado pola colaboración do Xacobe ao se reducir en tamaño, logrou meter o corpo na urna de prata onde outros ósos repousaban. "Ao final -pensou- son os ósos os que se veneran, pero o corpo sempre se mata". Antes de sair axoellou-se e persinou-se, e dixo encarando-se coa tumba:
     - Adeus, Xacobe, e saúda a Manolo do Mundo.
     Apareceu na escalinata do Obradoiro co bordón e a esclavina do Xacobe, coa concha lavada na auga bendita e cunha vela alumeando o seu próprio rosto. O xentio que ateigaba a Praza cantou, solene, o Ultreia, e berrou até o paroxismo o nome de Abragán, e de seguido a palabra "santo". Alguén, no decurso dos últimos dias, se encargara de popularizar as histórias e milagres do peregrino.
     E ainda haberian de pasar uns anos para que os feitos recobrasen a sua obxectividade. Mais daquela, xa Abragán morrera. Din que tivera unha agonia de martírio, con sete encarnizadas operacións cirúrxicas en catorce dias, aos seus anos, case noventa. E tamén din que, ainda asi, a sua alma non amolecera.

                         Orbazai, Agosto de 1995