Chegando a Toza desde o alto, vese a súa fasquía insular e enigmática, o vello mosteiro restaurado, a praia e o porto e non moi lonxe as rochas do Boi. Sobre todo navegando e se o día é claro impón divisar e ver como medra unha imaxe en prata de Susana Mourelle Troitín, pendurada dunha vasoira tamén de prata, e cravada na rocha que chamamos do amor. Desde que vivo polo mundo adiante veño pouco por Toza pero cada viaxe supón unha evocación da historia da meiga Susana, por tantas razóns tan próxima a min e aos meus.

     Susana Mourelle Troitín era, e desde cativa, tanto da nosa casa e da nosa alma que durmía nela, lavaba os cabelos das mulleres ou axudaba a facer chourizos cando a matanza. A meiga Susana vivía na Furoca, o máis afastado dos lugares de Toza, arredada da xente por unha carballeira mesta, pero cando viña a Toza -antes dos seus graves problemas- sempre paraba na casa. Lémbrolle unhas longas trenzas loiras caéndolle polas costas e uns ollos azuis moi lenes, xa daquela tinxidos de tristura. A roupa que lle acordo, de moitas cores e moito aquel, deixaba ver unhas pernas moi correctas, coa carne xusta e o bronceado natural do sol dos días. Un sol que cando quenta abrasa as poucas casas que forman o pobo.

     Nas longas noites de inverno de hai moitísimos anos, o avó Henrique daba noticia de moita xente da bisbarra nosa e un día si e outro tamén paraba na historia dos Mourelle. Coñecera o avó e o pai de Susana, os dous Ramón de nome, e aos seus nove irmáns, cinco perdidos polas Américas, dous polas Castelas e dous na mesma cidade de Lisboa. Segundo o avó, a vida de todos nós non sería a mesma sen Susana e os seus benéficos parentes, a quen fai responsábel do mellor que aconteceu nestas parroquias desde que eles as protexen. Criada por unha irmá da nai, a señora Manuela, sen pisar ningún día a escola de don Evaristo, Susana foi medrando e con ela a fermosura do seu porte e, segundo recoñece todo o mundo, os coñecementos máis variados desde anatomía humana e animal ata cousas bravas de climatoloxía ou agricultura. Orfa de pais e cos irmáns esparexidos polo mundo adiante, Susana, a meiga Susana Mourelle Trotín, ocupouse de Toza.

     Sábese que a meiga Susana ficou ferida de amor por un percebeiro esquisito a quen chamaban O Parrocho. Visitouna ao parecer un día caluroso de xuño ofrecéndolle uns quilos de percebes tensos, recén arrincados nas rochas do Boi, que por esta parte teñen sona de ser os mellores. Foi a súa perdición, primeiro a dela, encalatrada no seu díscolo galán, e despois del, morto en circunstancias estrañas e nunca ben explicadas cando xa tiña o caldeiro cheo do esquisito producto do mar. O Parrocho era casado, alimentaba a sete bocas á parte da súa e da súa muller Estrela. Era un home guapo, máis alto do común, moreno e con longos cabelos que lle quitaban anos. A súa vida enteira eran os percebes e sacadas dúas perras para beber un ribeiro do Avia de calidade, entregaba a Estrela máis que o suficiente para levaren unha vida sen complicacións na casa que lle deixaran ao Parrocho seus pais.

     O día que levou por vez primeira os percebes á Furoca nin se fixou nas formas excesivas e sensuais da meiga dos Mourelle. Aturou sen inmutarse unha mirada sen fin acoitelándolle o íris e rexeitou todo tipo de ofrecementos, mesmo un ribeiro fresco da adega da casa. Susana pagou os percebes e pediulle ao Parrocho que volvera dalí a unha semana.

     Era polo tempo do San Xoán. O Parrocho atravesou a carballeira que conducía á Furoca a iso das sete da tarde. Ao deixar atrás as árbores notou un bafo cálido no rostro e notou unha sede indomábel percorréndolle as estancias da boca. Soa na casa, co cabelo mollado e lucindo unha especie de bata branca, a meiga Susana agardaba polo Parrocho sentada nun tallo de pedra na fachada posterior da casa, xa sombría naquela hora. As pernas morenas, a cara tamén bronceada e o peito case negro contrastaban co branco da bata que se detiña moito antes do xoello. Desta vez o Parrocho fixouse no encabalgamento das pernas da meiga, na suavidade do azul dos seus ollos e aínda nunha garrafa de viño conservada en auga do pozo e abeirada dunha cunca branca de gran tamaño.

     -Teño un quilo nada máis.
     -Bebe.

     O Parrocho, sen se sentar, achegouse á mesa, tamén de pedra, que presidía a eira e encheu a cunca ata rebordar. Dun grolo, tenso e preciso, valeirou o seu interior. Algunhas gotas que lle quedaron nos labios foron parar no brazo esquerdo -era zurdo o Parrocho- antes de falar:

     -Véndoche estes quilos e voume.

     Susana incorporouse, deixou caer a bata polas costas e luciu espida e fermosa perante o percebeiro. O Parrocho puxo cara de poucos amigos, botoulle a man ao caldeiro dos percebes e desde atrás notou o corpo de Susana que o apretuxaba e as súas mans xuvenís fozallando nas orellas. O Parrocho pensou un momento no cheiro a mar das súas roupas e nas delicadas fragancias que destilaba un corpo feminino, novo e recén aseado. As mans de Susana chegaron ao peito do Parrocho e comprobaron a erección das súas anchas mamilas. Foi nese instante entre a nostalxia e o desexo, entre a seguridade e o soño, que o Parrocho comezou unha carreira tola que logo do paso pola carballeira o introduciu primeiro polas rúas estreitas de Toza e despois na ampla cociña da súa casa. Tirou un feixe de cartos nun vello prato de porcelana azul e díxolle a Estrela que non sabía onde deixara o caldeiro amarelo. Aquel día ceou pouco e mal, non atendeu as peticións amatorias da muller e durmiu pouco, mal e con soños.

     Soúbose máis tarde pero soúbose. Susana Mourelle Troitín nunca máis quixo saír da casa. Vivía nun cuarto grande e recibía comida por un pequeño buraco que tiña a porta de entrada. Foi nesas cando eu deixei Toza e nunca, nin hoxe que o recordo xa na miña vellez, esquecín a actuación daquela boa meiga, de cuxa historia familiar completa podería falar noutra ocasión, informado como fun polo meu avó Henrique, a quen Deus teña na gloria.

     De Toza fun vivir a Madrid dez anos e na capital ademais de facerme oficial de mérito na miña profesión atopei o amor da miña vida, menos fatal que o de Susana pero tan intenso como o dela. Por motivos de traballo vivín en Caracas trece anos e por idénticas razóns fágoo en Bilbao agora xa paseando netos, xogando ao dominó e vendo demasiada televisión. Vivindo en Madrid recibín carta do meu irmán Francisco. Unha carta que alguén lle escribiu para min e que conservo nunha vella carpeta con fotografías e papeis que resumen a miña vida. Vouna dar a coñecer aquí porque contén interesante información dos verdadeiros protagonistas desta pequena historia que antes de eu morrer quero que lle pertenza ao mundo.

     A carta seguía con outras intimidades de irmán a irmán que non veñen ao caso. Do caso de Susana e do Parrocho sei que circularon outras versións que me colleron a min lonxe da casa e de Toza. Eu dou por certa a que aquí deixo reproducida, entre outras cousas por vir de meu irmán Daniel, home de lei e de palabra sempre. Tamén para que sirva de homenaxe ao finado do Parrocho e á meiga Susana Mourelle Troitín por ser tanto da nosa casa e da nosa alma.