Xoán Xosé Veiga foi un escritor folgazán. Pasou a vida enteira traballando en historias que quixo escribir mais, por pura preguiza, nunca o fixo. De ter algo máis de constancia —só iso necesitaba un escritor do seu talento— teríanos deixado con toda seguridade un número abraiante de novelas, poemas, relatos curtos e ata ensaios filosóficos. Esa é a conclusión necesaria á que chego despois de ter acceso ao seu arquivo persoal, pois tanta é a profundidade e a calidade das súas notas. Porque ese foi o seu traballo básico: tomar notas. Notas e notas interminablemente escritas en cadernos escolares que organizaba seguindo xerarquías confusas cunha lóxica, ou ilóxica, interna, para min imposible de descifrar a día de hoxe. Eses cadernos aparecen numerados á maneira tradicional, mais tamén mesturados con outras notas, domésticas, da compra do día, recibos de caixeiros de banco, facturas, calendarios pornográficos (polos que sentía verdadeira devoción) e, sobre todo, debuxos repetitivos (nomeadamente o mesmo monicreque de trazos infantís), así como unha gama infinda de letras dispostas nun xeito caótico e ilexible. Procedemos, xa que logo, a transcribir algunhas desas notas fragmentarias referentes ao traballo literario de Xoán Xosé Veiga, tiradas dos seus arquivos. Como xa dixen, o noso autor nunca publicou nada. De feito, ninguén sabía do seu labor literario. Todos, incluso a propia esposa e o fillo, ignoraban esa paixón secreta. Cando o vían escribir con aquela intensidade naqueles cadernos de cores que nunca deixaba a ninguén, pensaban en moitas cousas, pero nunca na literatura. Como referiu Xosefa Perdiz, súa viúva, cando a entrevistei para a elaboración deste informe: "¿O meu home escritor? Saca de aí. Imposible. Era un nugallán e vivía no bar. Ese non sabía nin coller o lapis". Podemos desculpar a actitude hostil da muller, en parte xustificada pola curiosa (a viúva dixo "desastrosa") vida en común que levaron. Xoán Xosé Veiga, o Mellor Escritor Galego de Todos os Tempos, non soubo facer felices nin á súa muller nin ao seu fillo. Foille infiel dunha maneira constante, reiterada e case patolóxica. Ao respecto do fillo diremos que ignorou conscientemente a súa existencia e as súas obrigas como pai. Foi un desastre de home. Na nosa aposta crítica e biográfica atrevémonos a apuntar que, como estaba tan mergullado na creación de todas esas historias que nunca chegou a escribir, non tiña tempo para se ocupar da familia. Esa é a nosa crenza. ¿Cantos escritores importantes viviron así, entregados á súa obra e ignorantes de todo canto pasaba ao seu redor? Podería contraargumentarse que iso aconteceu, na historia da literatura, con moitos escritores que escribían e que publicaban e que Xoán Xosé Veiga non publicou nada. Certo. Non podemos discutir iso. Ofrecemos, só, a nosa intuición de eséxetas. En calquera caso, deixamos as investigacións biográficas para outros traballos futuros. A obra de Xoán Xosé Veiga é tan ampla (a pesares da súa condición fragmentaria) que hai traballo dabondo para moitos anos. Daquela, a Xullo de 2004, o que podemos ofrecer á curiosidade lectora é o que aquí de seguido transcribimos (o texto literario vai en letra normal; as reflexións feitas con bolígrafo roxo sobre o texto, polo propio autor, ofrecémolas en cursiva):
Manuel era un profesor aborrecido da súa
vida docente (reflexionar sobre o parecido das palabras
"docente" e "doente". Con rexouba). Levaba quince
anos traballando no ensino secundario e estaba, para dicilo sen adornos,
farto de todo. Os domingos á noite custáballe durmir porque, dunha
maneira inevitable, íaselle a cabeza á primeira clase do luns, cando
tería que se enfrontar á súa clase de Xeografía cos seus estúpidos
alumnos da ESO. Pero un día, aconteceu algo que cambiou para sempre esa
ladaíña triste que era o seu traballo. No básico e por amolar, fixo
unha pregunta dificilísima, unha desas que non vén no libro de texto,
unha cuestión complexa sobre a formación das rías galegas. Nin
sequera el tiña moi clara a resposta. ¿A quen carallo vai importarlle
como se formaron as rías? Como se iso fose importante para ir polo
mundo. Que de cousas inútiles me fixeron estudiar. Acórdome agora das
clases de Latín e da nai que as botou, e, sobre todo, da nai que botou
á profesora de Latín. Daquela, Xaquín Pita, o rapaz máis fedello da
clase, o tipo máis desastroso e máis sen futuro daquela aula, ergueu a
man para responder. "Eu sei a resposta, eu sei a resposta.
Pregúnteme a min". Desde a súa cadeira profesoral, Manuel ergueu
canso a ollada disposto a escoitar calquera estupidez. Mais, Xaquín
Pita, dixo: "O que pasou foi que os extraterrestres, hai millóns
de anos, antes de que existiran os monos sapiens, no tempo dos
dinosauros, viñeron a Galicia coas súas naves espaciais e daquela eran
tan grandes e eran tan nucleares que desprendían unha enerxía tan
grande e tan nuclear que esgazaron a costa formando eses accidentes
xeográfico-políticos que chámamos rías de Vigo e de Muros. E a de
Ourense tamén". Xaquín Pita estaba de pé, moi serio e moi
consciente da babecada que viña de dicir. O resto dos rapaces nin
pestanexaban, atónitos. Rodrigo, o parvo que senta á dereita polo
final, xa empezaba a rir. Xaquín Pita, moi serio e moi digno, agardaba
cheo de ansiedade a valoración do mestre. Mais para sorpresa de todos,
Manuel dixo: "Moi ben Xaquín, moi ben. Vexo que estudiaches. Esa
é a resposta correcta. Pensei que ninguén a sabía. Veña, repítea. E
todos os demais, a copiala, que vou preguntala seguro no exame".
Manuel, o profesor canso e desmotivado de Xeografía, pasou o resto da
semana ofrecéndolles aos alumnos teorías inverosímiles e
sorprendentes moito máis interesantes que as verdadeiras. Así, por
exemplo, explicoulles que os escoceses levan saia porque, en realidade,
son todos travestís (en Braveheart, ¿por que lle ensinan o cu,
senón, aos ingleses?); que Cristóbal Colón volveu enfermo do Novo
Continente pola infección que lle produciu unha ferida no cu causada
por unha perdigonada que, nun arrouto de celos, lle deu un dos irmáns
Pinzóns (non está claro cal dos dous) que, en realidade, era parella
de feito do Almirante (como suxire certa canción popular; Manuel
fíxolla cantar a todos); explicou tamén, que había unha relación
directamente proporcional entre o tamaño da cabeza dos grandes
persoeiros históricos e os seus testículos (gústame escribir isto,
eu son bastante cabezón). Así, exemplificou o noso profesor,
Napoleón foi un home que os tiña moi gordos e avultados, mentres que
Hitler e Franco, obviamente, tíñanos moi pequenos.
Estas cousas pásanme por darlle tanto ao cubalibre. Agora teño sono,
moito sono. A historia, tal e como se me ocorreu no bar era boa, moi
boa, pero xa se me esqueceu. Iría polo segundo cubata, non máis, e vin
a historia clara. E cando ía apuntala, decateime de que deixara o puto
caderno na casa. E agora, madía leva, teño sono, moito moito... Apunto
o que poida e marcho para cama a durmir. Mañá póñome con ela. Esta
si vou ser capaz de escribila.
Sería interesante escribir relatos dunha soa palabra, ou de moi poucas.
Algo rompedor e visceral, algo radical que non se teña feito antes na
literatura galega. Nada de microcontos ou microrelatos ou todas esas
paifocadas que fan algúns escritores sen imaxinación tipo Monterroso e
así. |