O camiño que leva desde Vilanova da Cerveira até o afastado e incógnito lugar onde o escritor Luandino Vieira se refuxia do mundo faise estreito, torto e inhóspito para calquera condutor. Eu percorrino a mediados dos anos 90, acompañado dunha boa amiga lisboeta, cun exemplar de Persianas, pedramol e outros nervios baixo o brazo. A miña fascinación pola poética da narrativa de Luandino viña xa da miña época de estudante e agora ía ter a oportunidade de coñecelo persoalmente e entregarlle un exemplar do meu libro, encabezado por unha cita da súa autoría. Ao chegar alí, logo dun enrevesado percorrido, o que máis me sorprendeu non foi a súa persoa senón o lugar onde residía. Dentro dos terreos dun antigo convento (propiedade dun artista plástico portugués), o escritor angolano, como un moderno anacoreta entregado en corpo e alma á súa obra literaria, habitaba un pendello convertido en humilde apartamento. Daquela, a súa única compaña eran algúns animais domésticos, aos que lles concedeu a graza dun alcume especial. As galiñas –seguramente os únicos seres que no día a día estaban ao tanto das súas inquedanzas– respondían a nomes como «Balzac» ou «Flauvert». José Luandino lucía un xeneroso cabelo canoso, recollido nunha coleta, e a pracidez do seu rostro aínda deixaba entrever os longos anos de actividade política en Angola e unha tremenda estadía no campo de prisioneiros do Tarrafal, en Cabo Verde, lugar que eu tiven a desacougante oportunidade de visitar algúns anos despois. Daquela, Luandino vivía agachado en Portugal, pois nin sequera tiña permiso de residencia. Durante o xantar –acudimos a degustar presunto con melón a un pequeno restaurante con fermosas vistas sobre o Miño– o escritor relatounos divertidas anécdotas –algunha protagonizada con Mario Soares– que anunciaban o futuro de soidade e silencio que un novo Luandino desexaba para si. Seica os únicos momentos en que o escritor angolano abandona o seu refuxio son aqueles en que as febres altas da malaria o obrigan a algúns días de recuperación nalgún hospital lisboeta. Unha década despois, o feito de que renuncie ao Premio Camões só pode parecerme a cousa máis lóxica do mundo.