A Xosé Ramón Iglesias Mareque,

que me contou unha historia moi semellante a esta e á de Albert Camus.

         O dono da pensión Fontercada de mozo fora augador. Percorrera as feiras todas cunha garrafa de cano estreito forrada de cortizas de sobreira. Levábaa ao lombo suxeita por un cinto de pelica de Allariz e, aínda hoxe, unha voz arreminada láñalle os soños “Auga limoeira para a sede verdadeira”. Daquela tiña dezaseis anos e unha vontade de se acomodar que xa de vello o levaría dereito á cadea.

         Maruxa mallaba no liño cando viu subir ao mozo guicho polas rodeiras con aqueles trebellos de festa e un relampo de prata nos ollos. Deixou axiña a mazadeira de freixo e secou a suor das maos no mandil para compor o cabelo. O mozo traía un sombreiro de palla centea na cabeza e parou a rentes dela co canastro de latón no que viñan os vasos pequechos e azulentos.

         - Proba.

         Maruxa bebeu apampadiña para aqueles ollos grises nos que albiscaba un universo engaiolador e forasteiro. A auga, como todos os velenos brindados, sóubolle e, mentres ela se relambía, el sentou na rabiza do arado, sacou un chisqueiro de carozo e prendeu nun pito.

         - ¿Cara onde vas?

         - Vou á feira de Sarreaus, miña prenda.

         - ¿Por que non me levas contigo?      

         - ¿E quen dixo que non?

         Foi así como Maruxa abandonou aos seus pais sen lles dicir nada e, cun barreño e unha ducia de recipientes, puxo un posto fixo na praza da Constitución de Xinzo mentres o seu amor tolitates, que se chamaba Ramón, percorría as feiras dacabalo dunha besta derreada. Os dous tiñan a teima dos cartos, unha paixón que non perderían cos anos. Cando el volveu, montaron unha polbeira e, como as cousas ían rodadas, apalabraron con dous portugueses de Tourem para traballaren a mantido e que semellaban térenlle lei aos amos cando armaban os trabancos e puñan a caldeira sobre o trespés para faceren a fornalla; logo, mentres Maruxa sacaba o polbo co gancho e cortaba coas tesoiras as racións comedidas, eles despachaban o viño e mais as fogazas de pan; lavaban os pratos e os garfos en caldeiros e recollían os bancos e, cecais por iso, fartos de aturaren tanto sacrificio e tanta muiñeira repenicada, unha noite de San Lourenzo liscaron cos cartos que o patrón tiña agachados na chumaceira furada do carro. Todo un capital para se estableceren en Portugal.

         Maruxa e mais Ramón tiveron que vender os bois e traballaron lobamente na seitura e na vendima durante varios anos ata xuntaren os cartos cos que mercar unha acea en Faramontaos. Alí, á beira do río, unha noite de xeada naceulles un fillo que viría a lles humedecer as almas estiñadas e migalleiras.

         Dezanove anos sen volver a Galicia era moito tempo pero pagara a pena porque Luís Mareque agora facíao do xeito que sempre cobizara, rico aínda que calvo, un chisco pitoño e coa barba sarracena cultivada no último inverno para levar a cabo a sorpresa coa que viña cismando nas noites morriñentas de Caracas.

         Aterrou en Santiago consciente de que alí non habería ningún parente e achou de menos as apertas coas que tanto soñara e que agora non recibía por preservar o segredo. Só estaba a agardalo cun sorriso traficante o director da sucursal que lle tiña preparado un Mercedes relucente e máis de dous millóns en efectivo.

         - Benvido.

         - Grazas.

         - ¿Que tal a viaxe?

         - Ben. Xa sabe. Nin pío, durante unha semana.

         - Si, señor. Convídoo a xantar.

         - Non. Quero ir dereitiño á pensión.

         - ¿Coñece o camiño?

         - ¿Está de carallada? E xa sabe, caladiño.

         - Perda coidado.

         Luís Mareque colleu os cartos e as chaves do coche e nunha derrapaxe deixou o aeroporto e o aceno postizo do banqueiro que arremedaba un saúdo.

         Na viaxe impresionouno a medra de casas abeiradas á estrada e decatouse de que non fora el o único en emigrar. Tras daqueles cerrumes de pedra fidalga Luís Mareque agoiraba moitas miserias estranxeiras, unha morea de renuncias consagradas a un aforro espartano que os trouxese para sempre de Friburgo, de Dortmund ou de Bos Aires. Malia todo, ningunha desas vivendas ía ter nada que ver coa mansión que el pensaba levantar na chaira da Carballeira xunta os salgueiros que guiaban o regato agurgullante cara o río, onde nas noites de vrao adoitaban latricar as ras.

         Luís Mareque chegou á pensión Fontercada con tal excitación que houbo de esmorecer cando a viu desamañada e prostrada por tras do mostrador derramado. Aquela muller que tanto coñecía avellentara máis do imaxinable e tiña o cabelo cano e a cara denegrida. Luís Mareque buscou no fondo de si un timbre irrecoñecible e falseou os datos:

         - Antón Cachafeiro.

         - ¿Cantos días vai botar?

         - Unha semana, ou, cecais dúas.

         Ela escribía engorde as letras esnacadas que el mesmo lle aprendera antes de marchar. A vellez tráxica tamén chegara ás maos esgrevias onde as feridas dos toxos e da terra ríspeta se camuflaban por entre as enrugas que a sucaban toda; sen se deteren nos brazos, o seu percorrido aganchaba polo pescozo a carón dos labios leprosos deica a fronte meniña.

         - Hoxe non lle temos cea.

         - Non importa. Teña.

         - Moitas grazas.

         Había un fedor balorento nas escaleiras que se apegaba ao corpo como unha lapa visguenta. Luís Mareque sospeitou, con tino e pesar, que el era o único hóspede e pechouse no cuarto para chorar unha dor que tamén tiña algo de entusiasmo. Por riba do cabeceiro da cama penduraba o rosario de garavanzos que de neno armara e envernizara na lareira fumarenta.

         O encontro distaba moito de ser como el pensara. Aínda no seu segredo, detrás da máscara que lle emprestara o tempo, algo interior chafalláballe no estómago.

         Cunha humidade inédita nos ollos, asomouse á fiestra e, á beira do regato cobregueante, viu a un vello leceroso que perdía a ollada en ningures. Non tardou en se decatar de que ese ser que puña medo e que fora esmagado polo tempo asoballador non era outro que o seu pai.

         No silencio negro da cea ambos os dous coutaban do siso para espaventaren o desatino arrepiante que lles buligaba no caletre como folerpas de delirio, unha idea absurda e salvaxe que lles tornara o falar bravo.

         - ¿En que carallo pensas, Maruxa?

         - No mesmo ca ti.

         - Non o creo.

         - ¿Viches que coche?

         - ¿E que?

         - Deume mil pesos de propina. E cando lle fun facer a cama, no caixón da mesa de noite alí había polo menos un millón.

         Ramón puña os ollos soñadores e untaba o marmelo no carozo de pan coa navalla de gume tallador e seguía a loitar coa súa conciencia porca. "¿Para que merda tanto sacrificio se agora non temos nada máis que este antro noxento que envellece connosco e que a penas podemos manter por mor da fodida autopista que nos botou a perder o negocio? E aínda por riba o noso fillo hai anos que non quere saber de nós. ¡Puta vida!".

         A noite estaba tranquila. A lúa loitaba por se espellar no regato vivo e irredento e, por entre a ringleira de salgueiros, tremelucían ollos de gatos como vagalumes fuxidíos. Maruxa escachaba o enigma co barullo da louza no lavadoiro e o punteiro do reloxo mancaba con precisión suíza os peitos acordados.

         Ramón prendeu un pito e leu o silencio da súa muller mellor que se estivese escrito. Era unha tolería como tamén o fora botar ao seu fillo polo mundo adiante, pero a noite axeitaba todo o seu misterio para un delito de sangue que xa estaba decidido.

          Esgotado pola viaxe e pola visión estragada daquelas persoas ás que tanto quería, Luís Mareque deitouse e apagou a luz para seguir cun pranto que non recoñeceu senón como a reciclaxe da súa melancolía, un proceso doloroso que durou máis de dúas horas ata que o cansazo lle esmagou as pálpebras plúmbeas. Pero, de súpeto, sentiu certa axitación e espertou. Dun curruncho, veulle un rumor livián que podía ser simple ilusión, un movemento furtivo ou o folguexar xordo dunha respiración. Durante un nada non escoitou ningún ruído e chegou a pensar que soñara con aquel murmurio. Pero, de volta polas corredoiras do soño interrompido, sentiu de novo a presencia tanxible dun corpo espreitante. Unha mestura de medo, rabia e impotencia encheulle o peito, e cando, ás apalpadas, rastrexaba a escuridade para atopar a pera coa que acender a luz, as súas maos tremelicantes tocaron a sombra que prendeu un lume consanguíneo nos ollos. A súa cabeza estalou de dor e un frío derradeiro asolagoulle a gorxa escindida da que xa non puido saír máis que un burbullón de sangue como palabra inacabada.

         Maruxa limpaba o sangue en silencio mentres Ramón, envolvido nunha actitude xeada e fraudulenta, conducía o Mercedes e fumaba cobizosamente camiño dos cantís.

         Non se dixeran nada. Só miraran para a luz encarnada dos ollos e fixeron aquilo que parecían ter argallado coa máis entregada delicadeza. Unánimes pola rapacidade e alleos a calquera perigo que atrancase a felicidade interina do seu obxectivo, gardaron os cartos, agacharon o morto no maleteiro, meteron unha moto no asento de atrás e deixaron avanzar a noite para entrañar as pegadas do crime.

         Ramón non recoñecía a catadura animal que lle regalara a avaricia e conducía o coche cun acougo imposible, a mesma indolencia fría dos que nada teñen que perder e que no seu desapego da vida se tornan indemnes sen eles o saberen.

         Malia ser vello, Ramón posuía unha fortaleza que non aparentaba e por iso non tivo ningún problema para sacar a moto antes de regar o Mercedes con gasolina e sentar ao morto no asento do condutor. Logo, en chamas, o coche despenábase polo cantil cunha violencia de catástrofe, e el, sen abandonar o cigarro da boca, puña en marcha a moto e regresaba á pensión onde Maruxa, impaciente, o esperaba escachando de memoria o recordo recente do que acontecera.

         O amencer batíalles na cara e borráballe os escrúpulos para sobaren os case dous millóns cos que agora, cecais, puidesen realizar a devecida viaxe a Caracas.