Lembro outro, escrito nunha ocasión na que observaba os devires da xente, atafegada incluso cando ía divertirse, que trata sobre a educación, que considero de interese transcribir aquí, posto que non colle na miña cabeza a incoherencia daqueles que son capaces de buscar a paz deste parque as súas baixas paixóns semanais da cidade, neste caso concreto a ira, a un lugar tan idílico. Foi unha discusión polo espazo de aparcamento dun automóbil cabriolet que conducía un fornido maleducado, acompañante de dúas elegantes damas, que case chega ás mans con outro chaufeur, propietario dun flamante sedán verde botella:

     Pois ben, como veredes estades diante dun poeta. Teño, modestia aparte, facilidade versificadora e como non son un frívolo nin un individuo vulgar, e son sensible, plasmo nos escritos, coma quen respira, as miñas vivencias e así ceibo da alma as tensións e as tristuras. Tampouco se trata de que vos fale de min, nin que vos abraie coa miña abondosa poesía, senón de contarvos certos sucesos acaecidos neste parque irrepetible, no que transcorreu a metade da miña vida.
     O día no que apareceu Ela todo comezou a mudar. Agora, pasado o tempo, xa non podo falar de transformación da miña vida senón de desastre. Ela e eu eramos asiduos visitantes do Parque onde cadaquén ocupaba o seu lugar, e existía entre os dous un pacto implícito para a non ocupación de lugares alleos. Ela sentábase debaixo doutra acacia, pero non nunha laxe anatómica como a miña, senón nun banco de madeira que era do seu dominio a partir das cinco da tarde e que non abandoaba ata ben pasadas as nove da noite. Ela lía, lía moito, lía sen deterse agás cando se erguía do banco e se dirixía á boca do pozo onde algunha xente cría ver un bombeiro cristalizado. Cada dia traía un libro novo, e ás veces recitaba en voz alga poemas de amor. Outras veces, poucas, calcetaba. Eu meditaba, que é o meu, e tamén lía. Tardamos case un mes en falarnos. AI principio aceptamos a presencia do outro e supoño que ambos comezamos anotar con certa intranquilidade, como no meu caso, as esporádicas ausencias do compañeiro. Despois vímonos na obriga de acenar un Iene saúdo coa cabeza. Máis adiante —tiña que ser así— o saúdo fíxose verbal. Pasado un mes intercambiamos curtas frases sen movermonos do noso sitio, case todas dirixidas a xulgar o tempo climatolóxico. Unha tarde, aburrido da lectura do ensaio «Seriedades Jocosas» incluido na obra Actualidades de Antano, escrito por Don Antonio Pérez Sánchez, observei que Ela facía punto con desgana e suspiraba cun ritmo esaxerado para o seu frecuente mundo dos saloucos, e decidín ocupar un lugar no seu propio banco. Mellor tería sido que nese preciso intre me fendese un raio, mais ¿quen podía supor que unha venerable anciá de moño con alfinetes, vestida de alivio lila e dona de maneiras encantadoras poidese traer tan nefastas consecuencias para a miña vida? Imposible padecer esa sospeita.
     Ela tería uns oitenta anos, polo que me dobraba na idade. Ela era viúva e eu solteiro. Ela era como a nai que nunca coñecín. Ela era a calma, a educación, a dozura da ancianidade, a fraxilidade, a elegancia, a ternura. Ela era unha avoiña de conto. Por iso achegueime a Ela e sentei no seu banco para falar.
     Nada máis facelo, Ela abandoou a calceta e dedicoume o seu tempo, falándome con voz musical:
     —Pode que vostede sexa o home que eu necesito.
     —¿Eu? ¿Por que? ¿Para que me necesita?
     —Xa Ilelo explicarei co tempo. Por certo, o meu nome é Ela.
     —¿Ela?
     —Basilio, o meu esposo, sempre me chamou Ela, de Eladia, Eladia Suances.
     —Encantado. Eu son Edón de Cigalia. Ben, así desexo ser coñecido. O meu verdadeiro nome non ten nada de interesante. Edón de Cigalia, poeta, señora. Cigalia é Galicia como se decatará doadamente...
     —¡Ai, que orixinal! —lembro que exclamou— Galicia, Cigalia... país de bo marisco...
     —Si, ben... e Edón... chámome Edón porque amo os praceres, os praceres non carnais, agás o xantar, claro... o pracer da lectura, a poesía, a contemplación... ¡O mar, que fermosura! O pracer da conversa, das raiolas do sol, dos paseos...
     —¿E non ama o pracer de acariñar o diñeiro?
     —Non moito... non moito... algo... coma todo o mundo, pero non como algo primordial; prefiro a conversa —mentín eu, e Ela mentiu ao finxir crerme.

     —Escoita unha cousa Edón —díxome un día calquera cando xa nos tuteábamos e Ela lera bastantes dos meus poemas—, tes que facerme un favor, o favor do que xa che falei varias veces.
     —O Favor, xa sei. Agardábao. Por fin te decidiches, Ela.
     —Si. Considero que xa estás preparado, que xa temos a confianza suficiente para que che encargue o favor, favor que che pagarei xenerosamente.
     —Non fai falta. Eu son un cabaleiro.
     —A quen lle sobran os cartos... Escoita: baixo ese pozo de cristal non hai un bombeiro. Aí abaixo está meu home. Estou segura. Esa cor vermella que a xente atribúe ao uniforme descoñezo que é, pero afirmo rotundamente que aí está o corpo de Basilio, que ese corpo é o corpo de Basilio. Só se trata de que o recuperes, de que o rescates da súa prisión.
     —Feito —respondín sen pensado dúas veces, e escoiteime desde fóra por non telo pensado dúas veces. Os poetas somos así de impulsivos. «Feito, Ela».
     —¿Entón, poido contar contigo?
     —Absolutamente, sen dúbidas, sen fendas, sen...
     —Daquela tes campo libre para artellares o sistema que queiras para recuperalo. Agora ben, deberás actuar con sumo coidado. Atentar contra o parque é un delicto, e deducirías que para traerme o corpo de Basilio, terás que rachar o cristal...
     —Non hai problema. Sei como facelo. Só unha pregunta: ¿por qué estás tan segura que aí abaixo está o corpo do teu home?
     —Seino. Fixen as miñas averiguacións. Non che poido dicir máis: só que el frecuentaba este lugar, e que a tarde do sinistro alguén o viu dando voltas polos arredores da factoría, que, por certo, estaba pechada porque era sábado. Deberás perdoarme, pero non che podo contar máis nada, porque nin eu mesma o sei con seguridade. Hai certas cousas escuras na vida do meu querido Basilio que nunca comprendín. A súa desaparición produciuse en circunstancias moi estranas. Nunca souben que negocio ou que amorío —non disimulo, como verás— puido traelo aquí. En tempos souben que andaba medio liado cunha rapariga que trabaIlaba na Compañía, mais el chegou xurarme que aquilo rematara, e eu aínda sigo confiando na súa palabra. Para min, que debeu pasar por alí no momento do incendio, e como un home moi afoutado e xeneroso, debeu liarse a apagar as lapas e ocorreulle un accidente. Aínda así, sempre o amei e sempre o amarei, por moitas querindongas que se cruzasen pola súa vida.
     —Sen embargo é realmente difícil comprender que unha persoa se deixe atrapar polo vidro dereito. Esa marea tampouco chegou tan rapidamente ata o pozo como para coller a alguén desprevido. Houbo tempo de sobras para fuxir.
     —A non ser que Basilio estivese moi ocupado ali dentro... Non era un home áxil como para fuxir dun chimpo. Eu teño a impresión que o seu corpo está de pé, polo que teño claro que non estaba morto cando o sorprendeu o vidro. Todo isto seguramente o aclararemos cando rescatemos o seu corpo.
     —Sen dúbida, Ela.
     Aquela noite, inspirado pola conversa mantida, e preocupado polo choio que se me aviña, tras escribir un poema mixto liberador de tensións, dei en cavilar nos diversos sistemas para poder resgatar o corpo de Basilio do pozo de cristal. Sen embargo, o único método factible era facelo pola brava. Conectaría con dous individuos de mala catadura que frecuentaban a taberna de Eudoxio, debaixo da miña vivenda, e na noite pecha, introduciriamonos no Parque para rachar o vidro a martelazos e traer o corpo, ou o que alí houbese, nun carro que agocharíamos tras o valado que limita coa praia. Pediríalle un anticipo a Ela para animalos co único que se animaban, e unha vez pagado o choio, non tería outro remedio que confiar na discreción dos meus socios. O plan semellaba doado de executar, pero existían dous problemas de base contra os que eu tiña que loitar: a miña ética e a miña estética. A miña ética impedíame quebrar unha obra de arte construida polas forzas da Natureza e con materiais humanos. A miña estética impediríamo poder regresar xamais a aquel paradiso porque non podería aturar a desfeita causada pola miña ambición, unha ambición na que o diñeiro contaba pouco e na que mandaba unha mal entendida cortesía, agora sei que encerellada nos engados da anciá máis fermosa que xamais coñecín. Moitas horas en vela tiven que padecer para convencer á ética e á estética dos beneficios que para o resto da mina conciencia e formación conlevaría a decisión de non defraudar a Ela e poder seguir mantendo a súa amizade.
     Apenas tiven dificultades para executar o meu plan. Só pequenas discusións cos dous suxos socios pola cantidade que esixían cobrar, o dobre do que eu lles ofrecía. Ao cabo, chegamos a un acordo no que eu sairía perdendo moito diñeiro, mais, coma dixen, os cartos non eran a miña principal motivación para rescatar o cadáver cristalizado de Basilio. O amor, a cortesía, o altruismo vale moito máis có ouro, pero hai algo que ten un prezo incalculable, e que eu, con aquel favor a Ela, perdín e tardarei varios anos en recuperar: a liberdade, o ben máis prezado.

     Pero deixémonos agora de poesía. Resulta moi difícil para min versificar nestas circunstancias, lonxe do meu adorado parque, moi lonxe de Ela, demasiado lonxe das lembranzas felices.
     Non vou entrar nos detalles de como conseguín facerme cun carro para trasladar o corpo de Basilio, nin como organizamos todo o plan polo miúdo, nen sequera as fendas na confianza que aqueles dous rufiáns me proporcionaban, unha confianza que oscilaba entre ninguna e case ningunha. A verdade é que teño que recoñecer que fomos bastante chafalleiros no traballo. Que non cortamos precisamente o vidro da tapa do pozo cun diamante, senón dun brutal mazazo, que, ao enterárense por unha lixeireza miña que o meu amigo o vixilante non andaba de noite por aqueles lugares senón que durmía no seu leito, e que dado o inminente traslado dun cadáver cristalizado que abofé pesaría moito máis do imaxinado, os dous compinches meus, un con cara de rata e o outro de raposo, cun único traballo coñecido na cata e engulimento teimudo de augardente, decidiron pola súa conta meter o carro no recinto xusto por riba da marabillosa pista de cristal onde quedaron gravadas para sempre as pegadas lacerantes das Ilantas de ferro. Un desastre. Cando rachamos a tapa do pozo axiña confirmamos a existencia dun corpo humano engaiolado nunha masa de vidro transparente. Desde arriba do burato non se adiviñaba que caste de vestimenta levaba, só a súa cor vermella con algunhas prendas sutis de cor violácea. O traballo foi inmenso. Houbo que desenganchar a mula do carro e facer que esta turrase, axudada coas nosas palancas e unhas poleas traidas para tal efecto, dun irregular cilindro de cristal, convertido despois nunha masa informe que non quebrou e que, para a nosa sorpresa e abraio, chanza e mareo, amosou no seu interior, á luz das lanternas, o corpo incorrupto dun home groso, de faciana asustada pero grave, de enorme bigode negro, ataviado cun can-cán vermello escuro, ligueiros negros e unha plumaxe violeta que cinguía o seu colo. O máis misterioso do asunto, dentro dos demais misterios, era que o corpo de Basilio ou de quen fose, malia a expresión de elegante susto na cara, non amosaba a actitude corporal crispada de quen tenta fuxir da morte ten tanto gavear, ou ocultando a cabeza cos brazos. Antes, ben, había rixidez e serenidade na postura, coma se agardase, coa gratitude dunha ducha, as terribles ondas de cristal fundido, incluso, xa dixen, ata o punto que a plumaxe violácea seguía rodeando o seu pescozo.
     Ao comprobar o atavío daquela ridícula figura humana, por un intre dubidei de levala á casa de Ela facéndoa desaparecer no mar desde o alto dos acantilados. Despois dicidín cumprir co meu encargo pois estaba seguro que a anciá, de non coñecer as inclinacións vestimentais ou de outra caste do seu home, reaccionaría igualmente con amor, sobre todo porque no pasado estiver afeita a un bo número de aventuras que sempre soubo perdoar. Pola contra, tampouco sería malo que Ela confirmase cos seus propios ollos que era moi difícil que, vestido daquela maneira, o seu home seguira mantendo relacións prohibidas cunha traballadora da factoría, contra quen amosaba aínda un pequerrecho rancor. Todo me fai pensar, hoxe, ahora que estou escribindo estas memorias, que máis ben, Basilio debeu ser moi amigo de Ataxerxes Cruz. Dedúzoo. E deduzo así mesmo que é posible que a tarde do incendio estivesen ambos practicando algún divertido xogo, a soas, dentro da Compañía Embotelladora de Ovelle. Que un, espaventado, fuxiu no seu automóbil e que o outro, tamén horrorizado polas inminentes olladas dos veciños e bombeiros que acudirían a sufocar o incendio, liscou e refuxiose no pequeno pozo á garda dun mellor momento para fuxir. O malo foi que preferiu que o cristal fundise á súa vergonza a que a súa vergonza o fundise a el.

     Coas primeiras luces do amencer rematamos a tarefa. Cargamos o corpo no carro, tapámolo cun toldo, e saimos do parque a trote rápido ata chegar á cidade onde nos mesturamos co trafego de todos os carros que paraban nas casetas de fielatos para o pago dos dereitos de mercadorías e con algúns automóbiles de luxo que traían de volta á casa a innomeables damas pelexadas con aristocráticos amantes, e con modernos camións de caixa aberta que trasladaban mobles dunha tenda á outra. Nós circulabamos nun carro máis no medio daquel rebumbio e ninguén reparou nos nosos movementos. Ata a noite seguinte permaneceu o corpo de Basilio no interior do soto da miña propia casa xa que, obviamente, resultaba perigosísimo, imposible, subilo a plena luz do dia á vivenda de Ela, no terceiro andar dun céntrico edificio.
     Foi un dia moi longo, un día nas tebras do soto velando o ridículo cadáver dun home falecido había oito anos. Lembro que, para consolar a miña alma ateigada de tristeiras contradiccións e invadida por unha agridoce melanconía, compuxen poemas e poemas mixtos, frenéticamente, cunha inspiración inusitada. Tantos crei, e tan turbos, con tantas reflexións sobre a condición humana, que á noitiña, atordoado, ollábame a min mesmo desde fóra, lonxe da realidade, coa sensación de ter engranaxes metálicos no canto dun cerebro e un corazón de pedra na caixa do peito. Nunca cheguei escribilos, como adoito facer, e esquecín todos menos un, o mellor que xamais compuxen, e que é interesante dalo a coñecer agora nestas páxinas porque nel reflicto non só as miñas sensaciós naqueles momentos senón o triste vaticinio do meu negro futuro, exactamente o presente que agora padezo:

     Non teño demasiados folgos xa para relatar o descalabro, pero debo purgar as miñas culpas, como indicou o señor xuiz. Alomenos a min non me penduraron dunha corda, por ser de extracción social nobre e por non roubar candelabros de prata na casa da fermosa anciá. É unha mágoa non ter nacido rufián e non terme apropiado das xoias porque non me interesa a vida sen Ela, morta por un ataque de emoción maligna e de amor puro na noite na que Ile entregamos aquel corpo incorrupto de bailarina e esposo. Agora, aquí, e cando saia de aquí, sei que só poderei manterme en pé apoiado nas muletas dos meus poemas mixtos. Sen eles non aturaría un segundo máis entre estas paredes e entre as paredes do ceo enorme, o día no que me abran a porta coa condición de non poder voltar xamais ao Parque de Cristal.